Nieuwsbulletin nr. 19  (26-3-08)   Over contemplatief christendom

 

* De contemplatieve golf neemt toe in kracht (2 voorbeelden)

* Wat is contemplatief christendom?

* Het eerste nummer van Medema’s blad “Bodem” brengt contemplatief christendom

* Een voor protestanten aangepaste versie

* Waarom gaat men deze weg op?

* Toch geestelijke oefeningen?

* Tenslotte nog dit: houdt moed

 

+ De contemplatieve golf neemt toe in kracht

 

In verschillende nieuwsbulletins is er op gewezen dat het contemplatieve christendom momenteel op grote schaal doordringt in de evangelische beweging en in de orthodox reformatorische kerken (Zie b.v. nieuwsbulletins 10 en 15). Die trend zet zich met kracht door.

 

Twee recente voorbeelden. Het februari nummer van Christianity Today is volledig gewijd aan de contemplatieve beweging (klik hier). Christianity Today is het lijfblad van de Amerikaanse neo-evangelicals. Er staan in het genoemde nummer uitsluitend artikelen die het contemplatieve christendom uitdragen. Als tweede een voorbeeld uit Nederland. In februari is uitgeverij Medema gestart met een nieuw blad. De naam van het blad is: "Bodem". Hoofdredacteur is H.P. Medema. Het eerste nummer is volledig gewijd aan contemplatieve spiritualiteit. Ook in het nummer van dit blad staan uitsluitend artikelen die het contemplatieve christendom aanprijzen.

 

In het derde punt van dit nieuwsbulletin wordt nader ingegaan op de inhoud van het startnummer van "Bodem". Ter verduidelijking eerst een korte bespreking van contemplatief christendom.

 

+ Wat is contemplatief christendom?

 

De contemplatieve beweging, in de vorm waarin wij die momenteel tegenkomen, is ontstaan in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw in de Rooms-katholieke Kerk. Via de charismatische beweging is het contemplatieve christendom inmiddels aan het doordringen in evangelische en reformatorische kringen. Het kenmerkende van de beweging is dat men 'godservaringen' zoekt door het toepassen van allerlei onbijbelse technieken. Via deze technieken probeert men ‘God’ te ervaren.

 

De voornaamste techniek is contemplatief gebed. Bij contemplatief gebed neemt men een gebedswoord of een gebedszinnetje. Sommigen in de beweging spreken over een gebedsmantra. Die 'gebedsmantra' gaat men telkens weer aandachtig herhalen. Het liefst op het ritme van de ademhaling. Als gevolg daarvan, zo getuigt men, gaat men ‘God’ ervaren. Als je het lang genoeg doet.

 

Er worden een aantal technieken gebruikt. Hieronder een lijst met de meest gebruikte.

 

·         Het al genoemde contemplatieve gebed. Dit wordt ook wel repetitief gebed, ademgebed of centrerend gebed genoemd.

·         Het 'Jezus gebed', dit is een vorm van contemplatief gebed.

·         Lectio divina, goddelijke lezing, geestelijke lezing, lezing met het hart.

·         Een labyrint lopen, als een meditatieve oefening en spirituele ervaring.

·         Het gebruik van gewaden, halfduistere ruimten, kaarsjes, etc.  (Zie b.v. Taizé)

·         Bidden bij iconen.

·         Soaken, soaking prayer.

·         Een 'christelijke' vorm van yoga.

·         Meditatie in allerlei vormen. Zie b.v. de meditatietechnieken die Foster aanbeveelt. Foster is de peetvader van de evangelische contemplatieve beweging. Hij was de eerste die evangelische en protestantse mensen contemplatieve technieken leerde.

·         Visualisatie, geleide verbeelding, b.v. Jezus visualiseren en dan luisteren wat de gevisualiseerde Jezus tot je zegt.

·         Dans, als methode om het goddelijke te bereiken en te ervaren

·         Rituelen, als weg tot Godservaring, waaronder de eucharistie, de mis

·         Worship, ontspoorde aanbidding (repetitief zingen, zweven, passief overgeven)

·         Muziek (b.v. de ijle 'etherische' gregoriaanse zang)

·         Stil worden, de stilte beoefenen, in de stilte gaan, in stilheid wachten op boodschappen van God, momenten van stilte in samenkomsten

 

In de Engelstalige wereld spreekt men over 'spiritual disciplines'.

 

Deze en nog andere contemplatieve technieken worden op dit moment in de Verenigde Staten op grote schaal in evangelische gemeenten ingevoerd. Het aanbieden en aanleren van de technieken noemt men 'spiritual formation'. Grote gemeenten hebben zelfs een spiritual formation department. Via het aanleren van deze technieken denkt men het geestelijk leven van de gemeenteleden te kunnen verdiepen.

 

Haar inspiratie haalt de contemplatieve beweging voornamelijk uit de ervaringen en leringen van rooms-katholieke mystici. Er is ook een duidelijk aanwijsbare invloed vanuit oosterse godsdiensten. Godsdiensten als het boeddhisme en het hindoeďsme. Neem b.v. het contemplatief gebed. Contemplatief gebed, in de vorm waarin het momenteel overal wordt beoefend, is afkomstig uit een Amerikaans rooms-katholiek klooster. In dat klooster hadden de monniken eerst les gekregen in Zenboeddhisme en Transcendente Meditatie (Voor het verhaal, klik hier). Let wel, ze hadden er niet slechts informatie over gekregen, ze hadden onder leiding van een Zen meester ook werkelijk Zen oefeningen gedaan.

De monniken hebben bij het uitdenken van het moderne contemplatieve gebed elementen uit de rooms-katholieke mystiek en het zenboeddhisme gecombineerd. 

 

Of men het nu beseft of niet, het is een feit dat de meest effectieve van de hierboven genoemde technieken werken als ontledigingstechnieken. Ze brengen de ziel tot passiviteit. Ze stoppen of verminderen het denken, willen en voelen. Ze maken de ziel leeg.

In de oosterse godsdiensten en in de New Age beweging spreekt men over het “binnengaan in de Stilte". Het motto is: "Enter the Silence." De rooms-katholieke mystici spreken over het bereiken van een toestand van contemplatie. Zowel bij de oosterse meditatietechnieken als bij de technieken van het contemplatieve christendom komt er een bewustzijnsverandering tot stand. De techniek van het contemplatieve gebed is zo populair omdat het een zeer krachtige ontledigingstechniek is. Het telkens herhalen van een gebedswoord of zinnetje, zoals dat gebeurt bij het contemplatieve gebed, stopt het denken en brengt de ziel tot passiviteit. Het werkt op exact dezelfde wijze als de gebedsmantra in het Hindoeďsme. Het bereiken van die passiviteit (stilte) opent de deur naar 'verlichting', naar een bovennatuurlijke ervaring.   

 

Voor meer informatie verwijs ik naar:

-          Nieuwsbulletin 10 en nieuwsbulletin 15

-          Hoofdstuk 15 van de studie over de infiltratie van New Age, de punten 15.1 en 15.2

-          De verzamelpagina over mystiek en gnostiek

 

+ Het eerste nummer van Medema's blad "Bodem" brengt contemplatief christendom

 

Het eerste nummer van "Bodem" heeft als thema spiritualiteit. Door verschillende auteurs wordt het onderwerp spiritualiteit besproken. Met spiritualiteit bedoelt men het geestelijk leven, de omgang met God. Het is tekenend wie er als deskundigen zijn gevraagd om over dit onderwerp te schrijven. Het zijn allen mensen die enthousiast zijn over het contemplatieve christendom.

 

Het eerste artikel is geschreven Jos Douma. De inhoud van zijn artikel is op zich in orde en bijbels, maar in zijn andere boeken propageert Douma het contemplatieve gebed. Voor informatie, klik hier. 

 

Het tweede artikel is een interview met Victor van Heusden. Van Heusden is een voormalige directeur van Youth for Christ. Hij is momenteel directeur van bezinningshuis de Spil.

Een beschrijving van een samenkomst op de Spil: Op de sokken de kapel binnen, knielbankjes, Taizé liederen, er brandt een christuskaars, etc. In de Spil zijn er ook twee belangrijke iconen. De techniek van lectio divina wordt er onderwezen.

Van Heusden vertelt dat vooral het contact met Taizé hem op de contemplatieve weg heeft gezet. (Voor informatie over Taizé, klik hier). Taizé is een spiritueel centrum waar het ware bijbelse evangelie niet wordt gebracht. (Het ware evangelie d.w.z.: Jezus als de enige weg tot God, de bijbelse oproep tot bekering, het plaatsvervangend sterven, behoud niet uit werken maar uit genade en door geloof, Efeze 2:8,9, de bijbel als enige maatstaf voor geloof en leven) En ondanks het ontbreken van het evangelie zeggen mensen er toch  'God' te ervaren. 

 

Dan volgt een artikel van Kick Bras. Dit is een dominee uit de PKN. Hij is auteur van verschillende boeken over spiritualiteit. Bras propageert in zijn bijdrage aan “Bodem” 'lectio divina'. In de lectio divina probeert men via 'geestelijke lezing' van de Bijbel in contact te komen met God Zelf. Ik citeer uit het artikel: "eventueel kun je je concentreren op een bepaalde zin uit de pericoop en deze op het ritme van je adem een tijdje door je heen laten gaan". Er is sprake van "woordenloos rusten in God" en "besef van Gods tegenwoordigheid". Men leest de bijbel om een godservaring te krijgen.

 

Alhoewel Bras in zijn artikel niet uitdrukkelijk het contemplatieve gebed propageert doet hij dat in zijn boeken wel. Ik citeer uit zijn boek "Tussen Hemel en Aarde" van pagina 188. Op die pagina geeft hij een oefening in contemplatief gebed. Hij beveelt daar een variatie op het normale contemplatieve gebed aan. Bij de door hem aangeraden oefening gebruik je de gebedsmantra niet voortdurend. Je gebruikt de mantra alleen op momenten dat je denken afdwaalt. Met behulp van de gebedsmantra moet je weer tot stilte komen.

 

Ik citeer uit het boek: "We gaan ons oefenen in contemplatief gebed ...In de stilte doe je niets anders dan …God toe te laten op zijn verborgen wijze in jou aanwezig te zijn. Je zult merken dat je gedachten vaak afdwalen. Dat is niet erg …probeer telkens met behulp van je ademhaling terug te keren tot innerlijke stilte. En zeg daarbij in gedachten je 'heilig woord'. Wat dit woord is kies jezelf. Ik noem enkele voorbeelden: Abba, Jezus, Ruach, stilte, liefde, wijsheid, Erbarmer. Het kan ook een korte zin zijn… Spreek dit woord of deze zin in gedachten uit, op lichte wijze, als een veertje waar je tegen blaast. Laat het dan weer los en wees stil. En telkens als je merkt dat je afgedwaald bent, keer terug tot dit 'heilig woord', spreekt het uit en keer terug tot de stilte.

Deze oefening zal dus in stilte plaatsvinden, en zal twintig minuten duren. Als je het geluid van de klankschaal hoort (het geluid staat op de bij het boek meegeleverde CD) kun je de oefening beëindigen.

Tot slot zet Bras alles nog even op een rijtje:

(1)   Neem je meditatiehouding aan.

(2)   Word je bewust van je lichaamshouding.

(3)   Adem rustig in en uit en vestig je aandacht op je buik bij de ademhaling.

(4)   Wees je bewust van de stilte in je lichaam.

(5)   Stel je lichaam en geest dan open en spreek in gedachten je 'heilige woord' uit.

(6)   Wees nu stil voor het mysterie van de Aanwezige.

(7)   De klankschaal beëindigt de oefening.

 

Het is ongelofelijk maar deze auteur mag in het blad van Medema schrijven. Deze man is door H.P. Medema uitgekozen om de evangelische christenen te onderwijzen in spiritualiteit. Meditatie houding, concentratie op ademhaling, je bewust worden van de stilte in je lichaam, het gebruik van een mantra. Een klankschaal om het oosterse sfeertje nog wat te verhogen.

 

Dan volgt een artikel van Martin Tensen. Hij draagt in zijn artikel de leringen van Leanne Payne uit. Payne probeert de christenen binnen te leiden in een ervaring die zij 'luisterend bidden' noemt. Tensen brengt overigens in zijn artikel een 'gekuiste' versie van Paynes leer. Voor wat Payne werkelijk leert, klik hier.

 

Tenslotte doen Ouweneel en Medema ook nog een duit in het contemplatieve zakje. Het is ongelofelijk wat zij de laatste jaren aan het doen zijn. Ouweneel heeft in zijn boek 'Nachtboek van de ziel" verteld hoe hij, met behulp van oosters-orthodoxe mystiek, vermengd met gedachten uit de psychologie van Carl Jung, tot een geestelijke ervaring is gekomen die hij het ontdekken en integreren van zijn vrouwelijke 'ik' heeft genoemd. (Voor een bespreking, klik hier en hier. Zie ook de rest van het Ouweneeldossier.) Sinds die ervaring is het snel bergafwaarts met hem gegaan. Hij is onder meer de extreem charismatische weg opgegaan, denk aan zijn T.B. Joshua periode. Recent heeft hij gepleit voor het gedogen van homoseksuele relaties binnen de christelijke gemeenten. En nu bevorderen Ouweneel (hij schrijft ook in het blad) en  H.P. Medema, weer het contemplatieve christendom.

 

+ Een voor protestanten aangepaste versie

 

De verleiding van het contemplatieve christendom is ook nu weer subtiel en zeer geslepen. Het sluwe is dat men de verleiding aanpast aan de doelgroep die ment wenst te bereiken. In dit geval de potentiële lezers van het blad “Bodem”. Christenen uit evangelische en orthodox reformatorische achtergrond.

 

In "Bodem" schuiven de auteurs in hun artikelen in het bijzonder de techniek van lectio divina naar voren. Dat doen ze omdat dit de contemplatieve techniek is, die, op het eerste gezicht, nog het meeste aansluit bij de protestantse en evangelische cultuur. Lectio divina lijkt op de normale omgang met de bijbel. Maar het doel van de bijbellezing is subtiel verlegd. Men is niet meer gericht op rationeel bijbelgebruik, maar op het zoeken van ervaringen. De lectio divina is alleen geslaagd als je er een ervaring door hebt gekregen.

De normale rationele omgang met de bijbel bestaat uit drie fasen. Je stelt daarin bewust of onbewust drie vragen:  (1) Wat staat er, (2) wat betekent het en (3) hoe kan ik het toepassen. Als je zo biddend elke dag met de bijbel omgaat dan krijg je ongetwijfeld ervaringen. Speciaal als je ook gehoorzaamt in de dingen waar je licht over ontvangt. Iedere werkelijk wedergeboren christen kan hier over vertellen. Maar die ervaringen zijn geen doel op zich. De ware bijbelse spiritualiteit is gericht op geloof en gehoorzaamheid. Als je gelooft en gehoorzaamt dan volgen de ervaringen vanzelf.

 

Het is opvallend dat in het blad niet ronduit over contemplatief gebed wordt gesproken, terwijl sommige auteurs dit in ander verband wel doen. Het blijkt dat de redactie en de auteurs bekwame vissers van zielen zijn. Zij begrijpen waarschijnlijk dat onderwijs over contemplatief gebed nog een brug te ver is. Als de christenen in hun lokaas (lectio divina) happen dan volgt de rest vanzelf. Als ze de boeken van de auteurs die in het blad worden aanbevolen gaan lezen dan nemen ze de volgende stappen ook wel.

 

“Want er moeten verleidingen komen, maar wee de mens, door wie de verleiding komt” (Matth. 18:7)

 

+ Waarom gaan christenen deze weg op?

 

Men merkt blijkbaar weinig van God. Je vraag je af hoe dit mogelijk is. Zijn ze dan niet wedergeboren? Hoe ver zijn deze 'evangelicals' afgeraakt van hun geestelijke wortels. Een kind van God beleeft van alles. (Zie hoofdstuk 4 van deze studie).

 

Als je wedergeboren bent. Als je voor Christus leeft en niet voor jezelf, als je jezelf dagelijks ter beschikking van God stelt, als je dagelijks God zoekt in gebed en bijbellezing, als je regelmatig gemeenschap hebt met andere christenen, als je gehoorzaamt in alle dingen waar je licht over ontvangt, als je de zonde serieus neemt en elke zonde belijdt en er tegen strijd, als je op God vertrouwt voor je behoud en in je dagelijks leven dan vervult God je automatisch met zijn Heilige Geest en als gevolg daarvan zul je allerlei dingen met God beleven. In het ontbreken van de hierboven aangegeven zaken ligt de oorzaak van dorheid in het geestelijk leven.  (Zie hoofdstuk 5 van deze studie ).

 

 In plaats van dit aan te pakken propageert men een alternatieve route naar de gewenste godservaring.  (Zie hoofdstuk 6 van deze studie).

 

Voor meer informatie:

- De bijbel over geloof, ervaring, gevoel en mystiek. (Over ware en valse spiritualiteit)

- Wordt vervuld met de Geest.  (Over de vervulling met Gods Geest)

- Toewijding

- Overgave

- Stille tijd

- Zie verder alle onderwerpen uit de serie bijbelstudies  over de praktijk van het christenleven.

  Voor de serie, zie de onderwijssite.

 

+ Toch geestelijke oefeningen?

 

In de evangelische wereld kent men van oudsher ook een soort  'geestelijke' oefeningen. Oefeningen in de zin van goede gewoonten die het geestelijk leven ondersteunen. Dat zijn: dagelijkse bijbellezing en gebed (stille tijd). In de dagelijkse lezing wordt de bijbel systematisch, volledig en langzaam doorgelezen. Je kunt noteren wat je aanspreekt en opvalt. Dan is er ook de geestelijk zeer effectieve gewoonte van het memoriseren van bijbelteksten. Speciaal van teksten waar je steun van hebt in je dagelijkse wandel met God.

Er is verder het gebruik van een gebedslijstje. Een ander goede gewoonte is het dagelijks houden van 'family prayer'. Op een vast tijdstip van de dag komt men kort als gezin samen, er wordt een lied gezongen en er wordt gezamenlijk gebeden voor de zaken die in het gezin spelen. Te denken valt ook aan vasten. Vasten in crisis situaties of regelmatig, als ondersteuning van het gebed en het zoeken van God. Deze dingen zijn mij 35 jaar geleden aangeleerd in de evangelische kring waar ik tot geloof ben gekomen. Het zijn zeer nuttige gewoonten en eigenlijk onontbeerlijk, ik denk in het bijzonder aan het dagelijks gebed en bijbellezen, als je een sterke christen wilt worden.

 

+ Ten slotte nog dit: houdt moed

 

Sommigen dingen moeten gebeuren. Ze zijn aangekondigd in de Bijbel.

"eerst moet de afval komen"  (2 Thess. 2:3)

"Ziet toe, weest niet verontrust, want dat moet geschieden" (Matth. 24:6)

 

Daarom weest niet verontrust. Het loopt bij God niet uit de hand.

"en hun woord zal voortwoekeren als de kanker … en toch staat ongeschokt het hechte fundament Gods met dit merk: De Here kent de zijnen, en Een ieder, die de naam des Here noemt breke met de ongerechtigheid" (2 Tim. 2:17,19)

"en de poorten der hel zullen haar, dat is de gemeente, niet overweldigen" (Matth. 16:18)

 

Wat te doen?

 

"houd vast wat gij hebt opdat niemand uw kroon neme" (Openbaring 3:11)

"houd u buiten het bereik van de onheilige holle klanken" (1 Tim. 6:20)

"verkondig het woord, dring er op aan, gelegen of ongelegen"  (2 Tim. 4:2)

"blijft gij echter nuchter onder alles, aanvaard het lijden, doe het werk van een evangelist, verricht uw dienst ten volle" (2 Tim. 4:5)

"met de vermaning om tot het uiterste te strijden voor het geloof dat eenmaal de heiligen overgeleverd is. Want er zijn zekere mensen binnen geslopen …" (Judas :3,4)

 

Jezus komt terug.

 

"Nog een korte tijd en Hij die komt zal er zijn" (Hebr. 10:37)

"Want het heil is ons nu meer nabij dan toen wij tot het geloof kwamen" (Rom. 13:11)

 

O what a day that shall be

When my Jesus I shall see

 

Een hartelijke groet,

 

Ary Geelhoed

 

Discernmentsite:  http://www.toetsalles.nl

Onderwijssite:  http://www.internetbijbelschool.nl