Nieuwsbulletin nr. 19
(26-3-08) Over contemplatief
christendom
* De contemplatieve golf
neemt toe in kracht (2 voorbeelden)
* Wat is contemplatief
christendom?
* Het eerste nummer van
Medema’s blad “Bodem” brengt contemplatief christendom
* Een voor protestanten aangepaste versie
* Waarom gaat men deze weg op?
* Toch geestelijke oefeningen?
* Tenslotte nog dit: houdt moed
+ De contemplatieve golf neemt toe in kracht
In
verschillende nieuwsbulletins is er op gewezen dat het contemplatieve
christendom momenteel op grote schaal doordringt in de evangelische beweging en
in de orthodox reformatorische kerken (Zie
b.v. nieuwsbulletins 10 en 15). Die trend zet zich met
kracht door.
Twee
recente voorbeelden. Het februari nummer van Christianity Today is volledig
gewijd aan de contemplatieve beweging (klik hier). Christianity Today is het
lijfblad van de Amerikaanse neo-evangelicals. Er staan in het genoemde nummer
uitsluitend artikelen die het contemplatieve christendom uitdragen. Als tweede
een voorbeeld uit Nederland. In februari is uitgeverij Medema gestart met een
nieuw blad. De naam van het blad is: "Bodem". Hoofdredacteur is H.P.
Medema. Het eerste nummer is volledig gewijd aan contemplatieve spiritualiteit.
Ook in het nummer van dit blad staan uitsluitend artikelen die het
contemplatieve christendom aanprijzen.
In
het derde punt van dit nieuwsbulletin wordt nader ingegaan op de inhoud van het
startnummer van "Bodem". Ter verduidelijking eerst een korte
bespreking van contemplatief christendom.
+ Wat is contemplatief christendom?
De
contemplatieve beweging, in de vorm waarin wij die momenteel tegenkomen, is
ontstaan in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw in de
Rooms-katholieke Kerk. Via de charismatische beweging is het contemplatieve
christendom inmiddels aan het doordringen in evangelische en reformatorische
kringen. Het kenmerkende van de beweging is dat men 'godservaringen' zoekt door
het toepassen van allerlei onbijbelse technieken. Via deze technieken probeert
men ‘God’ te ervaren.
De
voornaamste techniek is contemplatief gebed. Bij contemplatief gebed neemt men
een gebedswoord of een gebedszinnetje. Sommigen in de beweging spreken over een
gebedsmantra. Die 'gebedsmantra' gaat men telkens weer aandachtig herhalen. Het
liefst op het ritme van de ademhaling. Als gevolg daarvan, zo getuigt men, gaat
men ‘God’ ervaren. Als je het lang genoeg doet.
Er
worden een aantal technieken gebruikt. Hieronder een lijst met de meest
gebruikte.
·
Het al genoemde contemplatieve
gebed. Dit wordt ook wel repetitief gebed, ademgebed of centrerend gebed
genoemd.
·
Het 'Jezus gebed', dit is een vorm van contemplatief gebed.
·
Lectio divina,
goddelijke lezing, geestelijke lezing, lezing met het hart.
·
Een labyrint
lopen, als een meditatieve oefening en spirituele ervaring.
·
Het gebruik van gewaden, halfduistere ruimten, kaarsjes, etc. (Zie b.v. Taizé)
·
Bidden bij iconen.
·
Soaken,
soaking prayer.
·
Een 'christelijke' vorm van yoga.
·
Meditatie in allerlei vormen. Zie b.v. de meditatietechnieken
die Foster
aanbeveelt. Foster is de peetvader van de evangelische contemplatieve beweging.
Hij was de eerste die evangelische en protestantse mensen contemplatieve
technieken leerde.
·
Visualisatie, geleide verbeelding, b.v. Jezus
visualiseren en dan luisteren wat de gevisualiseerde Jezus tot je zegt.
·
Dans, als methode om het goddelijke te bereiken en te ervaren
·
Rituelen, als weg tot Godservaring, waaronder de eucharistie, de mis
·
Worship, ontspoorde aanbidding
(repetitief zingen, zweven, passief overgeven)
·
Muziek (b.v. de ijle 'etherische' gregoriaanse zang)
·
Stil worden, de stilte beoefenen,
in de stilte gaan, in stilheid wachten op boodschappen van God, momenten van
stilte in samenkomsten
In
de Engelstalige wereld spreekt men over 'spiritual disciplines'.
Deze
en nog andere contemplatieve technieken worden op dit moment in de Verenigde
Staten op grote schaal in evangelische gemeenten ingevoerd. Het aanbieden en
aanleren van de technieken noemt men 'spiritual formation'. Grote gemeenten
hebben zelfs een spiritual formation department. Via het aanleren van deze
technieken denkt men het geestelijk leven van de gemeenteleden te kunnen
verdiepen.
Haar
inspiratie haalt de contemplatieve beweging voornamelijk uit de ervaringen en
leringen van rooms-katholieke mystici. Er is ook een duidelijk aanwijsbare invloed
vanuit oosterse godsdiensten. Godsdiensten als het boeddhisme en het
hindoeďsme. Neem b.v. het contemplatief gebed. Contemplatief gebed, in de vorm
waarin het momenteel overal wordt beoefend, is afkomstig uit een Amerikaans
rooms-katholiek klooster. In dat klooster hadden de monniken eerst les gekregen
in Zenboeddhisme en Transcendente Meditatie (Voor
het verhaal, klik hier). Let wel, ze hadden er niet
slechts informatie over gekregen, ze hadden onder leiding van een Zen meester
ook werkelijk Zen oefeningen gedaan.
De
monniken hebben bij het uitdenken van het moderne contemplatieve gebed
elementen uit de rooms-katholieke mystiek en het zenboeddhisme
gecombineerd.
Of
men het nu beseft of niet, het is een feit dat de meest effectieve van de
hierboven genoemde technieken werken als ontledigingstechnieken. Ze brengen de
ziel tot passiviteit. Ze stoppen of verminderen het denken, willen en voelen.
Ze maken de ziel leeg.
In
de oosterse godsdiensten en in de New Age beweging spreekt men over het “binnengaan
in de Stilte". Het motto is: "Enter the Silence." De
rooms-katholieke mystici spreken over het bereiken van een toestand van
contemplatie. Zowel bij de oosterse meditatietechnieken als bij de technieken
van het contemplatieve christendom komt er een bewustzijnsverandering tot
stand. De techniek van het contemplatieve gebed is zo populair omdat het een
zeer krachtige ontledigingstechniek is. Het telkens herhalen van een gebedswoord
of zinnetje, zoals dat gebeurt bij het contemplatieve gebed, stopt het denken
en brengt de ziel tot passiviteit. Het werkt op exact dezelfde wijze als de
gebedsmantra in het Hindoeďsme. Het bereiken van die passiviteit (stilte) opent
de deur naar 'verlichting', naar een bovennatuurlijke ervaring.
Voor
meer informatie verwijs ik naar:
-
Nieuwsbulletin
10 en nieuwsbulletin
15
-
Hoofdstuk
15 van de studie over de infiltratie van New Age, de punten 15.1 en 15.2
-
De verzamelpagina over
mystiek en gnostiek
+ Het eerste nummer van
Medema's blad "Bodem" brengt contemplatief christendom
Het
eerste nummer van "Bodem" heeft als thema spiritualiteit. Door
verschillende auteurs wordt het onderwerp spiritualiteit besproken. Met
spiritualiteit bedoelt men het geestelijk leven, de omgang met God. Het is
tekenend wie er als deskundigen zijn gevraagd om over dit onderwerp te
schrijven. Het zijn allen mensen die enthousiast zijn over het
contemplatieve christendom.
Het
eerste artikel is geschreven Jos Douma. De inhoud van zijn artikel is op zich
in orde en bijbels, maar in zijn andere boeken propageert Douma het
contemplatieve gebed. Voor informatie, klik hier.
Het
tweede artikel is een interview met Victor van Heusden. Van Heusden is een
voormalige directeur van Youth for Christ. Hij is momenteel directeur van
bezinningshuis de Spil.
Een
beschrijving van een samenkomst op de Spil: Op de sokken de kapel binnen,
knielbankjes, Taizé liederen, er brandt een christuskaars, etc. In de Spil zijn
er ook twee belangrijke iconen. De techniek van lectio divina wordt er
onderwezen.
Van
Heusden vertelt dat vooral het contact met Taizé hem op de contemplatieve weg
heeft gezet. (Voor informatie over Taizé,
klik hier). Taizé is een spiritueel
centrum waar het ware bijbelse evangelie niet wordt gebracht. (Het ware
evangelie d.w.z.: Jezus als de enige weg tot God, de bijbelse oproep tot
bekering, het plaatsvervangend sterven, behoud niet uit werken maar uit genade
en door geloof, Efeze 2:8,9, de bijbel als enige maatstaf voor geloof en leven)
En ondanks het ontbreken van het evangelie zeggen mensen er toch 'God' te ervaren.
Dan
volgt een artikel van Kick Bras. Dit is een dominee uit de PKN. Hij is auteur
van verschillende boeken over spiritualiteit. Bras propageert in zijn bijdrage
aan “Bodem” 'lectio divina'. In de lectio divina probeert men via 'geestelijke
lezing' van de Bijbel in contact te komen met God Zelf. Ik citeer uit het
artikel: "eventueel kun je je concentreren op een bepaalde zin uit de
pericoop en deze op het ritme van je adem een tijdje door je heen laten
gaan". Er is sprake van "woordenloos rusten in God" en "besef
van Gods tegenwoordigheid". Men leest de bijbel om een godservaring te
krijgen.
Alhoewel
Bras in zijn artikel niet uitdrukkelijk het contemplatieve gebed propageert
doet hij dat in zijn boeken wel. Ik citeer uit zijn boek "Tussen Hemel en
Aarde" van pagina 188. Op die pagina geeft hij een oefening in
contemplatief gebed. Hij beveelt daar een variatie op het normale
contemplatieve gebed aan. Bij de door hem aangeraden oefening gebruik je de
gebedsmantra niet voortdurend. Je gebruikt de mantra alleen op momenten dat je
denken afdwaalt. Met behulp van de gebedsmantra moet je weer tot stilte komen.
Ik
citeer uit het boek: "We gaan ons oefenen in contemplatief gebed ...In de
stilte doe je niets anders dan …God toe te laten op zijn verborgen wijze in jou
aanwezig te zijn. Je zult merken dat je gedachten vaak afdwalen. Dat is niet
erg …probeer telkens met behulp van je ademhaling terug te keren tot innerlijke
stilte. En zeg daarbij in gedachten je 'heilig woord'. Wat dit woord is kies
jezelf. Ik noem enkele voorbeelden: Abba, Jezus, Ruach, stilte, liefde,
wijsheid, Erbarmer. Het kan ook een korte zin zijn… Spreek dit woord of deze
zin in gedachten uit, op lichte wijze, als een veertje waar je tegen blaast.
Laat het dan weer los en wees stil. En telkens als je merkt dat je afgedwaald
bent, keer terug tot dit 'heilig woord', spreekt het uit en keer terug tot de
stilte.
Deze
oefening zal dus in stilte plaatsvinden, en zal twintig minuten duren. Als je het
geluid van de klankschaal hoort (het geluid staat op de bij het boek
meegeleverde CD) kun je de oefening beëindigen.
Tot
slot zet Bras alles nog even op een rijtje:
(1) Neem je meditatiehouding aan.
(2) Word je bewust van je
lichaamshouding.
(3) Adem rustig in en uit en
vestig je aandacht op je buik bij de ademhaling.
(4) Wees je bewust van de stilte
in je lichaam.
(5) Stel je lichaam en geest dan
open en spreek in gedachten je 'heilige woord' uit.
(6) Wees nu stil voor het
mysterie van de Aanwezige.
(7) De klankschaal beëindigt de
oefening.
Het
is ongelofelijk maar deze auteur mag in het blad van Medema schrijven. Deze man
is door H.P. Medema uitgekozen om de evangelische christenen te onderwijzen in
spiritualiteit. Meditatie houding, concentratie op ademhaling, je bewust worden
van de stilte in je lichaam, het gebruik van een mantra. Een klankschaal
om het oosterse sfeertje nog wat te verhogen.
Dan
volgt een artikel van Martin Tensen. Hij draagt in zijn artikel de leringen van
Leanne Payne
uit. Payne probeert de christenen binnen te leiden in een ervaring die zij
'luisterend bidden' noemt. Tensen brengt overigens in zijn artikel een
'gekuiste' versie van Paynes leer. Voor wat Payne werkelijk leert, klik hier.
Tenslotte
doen Ouweneel en Medema ook nog een duit in het contemplatieve zakje. Het is ongelofelijk
wat zij de laatste jaren aan het doen zijn. Ouweneel heeft in zijn boek
'Nachtboek van de ziel" verteld hoe hij, met behulp van oosters-orthodoxe
mystiek, vermengd met gedachten uit de psychologie van Carl Jung, tot een
geestelijke ervaring is gekomen die hij het ontdekken en integreren van zijn
vrouwelijke 'ik' heeft genoemd. (Voor een
bespreking, klik
hier en hier.
Zie ook de rest van het Ouweneeldossier.) Sinds die ervaring is het
snel bergafwaarts met hem gegaan. Hij is onder meer de extreem charismatische
weg opgegaan, denk aan zijn T.B. Joshua periode. Recent heeft hij gepleit voor
het gedogen van homoseksuele relaties binnen de christelijke gemeenten. En nu
bevorderen Ouweneel (hij schrijft ook in het blad) en H.P. Medema, weer het contemplatieve
christendom.
+ Een voor protestanten
aangepaste versie
De
verleiding van het contemplatieve christendom is ook nu weer subtiel en zeer geslepen.
Het sluwe is dat men de verleiding aanpast aan de doelgroep die ment wenst te
bereiken. In dit geval de potentiële lezers van het blad “Bodem”. Christenen
uit evangelische en orthodox reformatorische achtergrond.
In "Bodem"
schuiven de auteurs in hun artikelen in het bijzonder de techniek van lectio divina
naar voren. Dat doen ze omdat dit de contemplatieve techniek is, die, op het
eerste gezicht, nog het meeste aansluit bij de protestantse en evangelische
cultuur. Lectio divina lijkt op de normale omgang met de bijbel. Maar het doel
van de bijbellezing is subtiel verlegd. Men is niet meer gericht op rationeel
bijbelgebruik, maar op het zoeken van ervaringen. De lectio divina is alleen
geslaagd als je er een ervaring door hebt gekregen.
De
normale rationele omgang met de bijbel bestaat uit drie fasen. Je stelt daarin
bewust of onbewust drie vragen: (1) Wat
staat er, (2) wat betekent het en (3) hoe kan ik het toepassen. Als je zo
biddend elke dag met de bijbel omgaat dan krijg je ongetwijfeld ervaringen.
Speciaal als je ook gehoorzaamt in de dingen waar je licht over ontvangt.
Iedere werkelijk wedergeboren christen kan hier over vertellen. Maar die
ervaringen zijn geen doel op zich. De ware bijbelse spiritualiteit is gericht op geloof en
gehoorzaamheid. Als je gelooft en gehoorzaamt dan volgen de ervaringen vanzelf.
Het
is opvallend dat in het blad niet ronduit over contemplatief gebed wordt
gesproken, terwijl sommige auteurs dit in ander verband wel doen. Het blijkt
dat de redactie en de auteurs bekwame vissers van zielen zijn. Zij begrijpen
waarschijnlijk dat onderwijs over contemplatief gebed nog een brug te ver is.
Als de christenen in hun lokaas (lectio divina) happen dan volgt de rest
vanzelf. Als ze de boeken van de auteurs die in het blad worden aanbevolen gaan
lezen dan nemen ze de volgende stappen ook wel.
“Want
er moeten verleidingen komen, maar wee de mens, door wie de verleiding komt”
(Matth. 18:7)
+ Waarom gaan christenen
deze weg op?
Men
merkt blijkbaar weinig van God. Je vraag je af hoe dit mogelijk is. Zijn ze dan
niet wedergeboren? Hoe ver zijn deze 'evangelicals' afgeraakt van hun
geestelijke wortels. Een kind van God beleeft van alles. (Zie hoofdstuk 4 van deze studie).
Als
je wedergeboren bent. Als je voor Christus leeft en niet voor jezelf, als je
jezelf dagelijks ter beschikking van God stelt, als je dagelijks God zoekt in
gebed en bijbellezing, als je regelmatig gemeenschap
hebt met andere christenen, als je gehoorzaamt in alle dingen waar je licht
over ontvangt, als je de zonde serieus neemt en elke zonde belijdt en er tegen
strijd, als je op God vertrouwt voor je behoud en in je dagelijks leven dan
vervult God je automatisch met zijn Heilige Geest en als gevolg daarvan zul je
allerlei dingen met God beleven. In het ontbreken van de hierboven aangegeven
zaken ligt de oorzaak van dorheid in het geestelijk leven. (Zie
hoofdstuk 5 van deze
studie ).
In plaats van dit aan te pakken propageert men
een alternatieve route naar de gewenste godservaring. (Zie
hoofdstuk 6 van deze
studie).
Voor
meer informatie:
- De bijbel over geloof, ervaring, gevoel en mystiek. (Over
ware en valse spiritualiteit)
- Wordt vervuld met de Geest. (Over de vervulling met Gods Geest)
- Overgave
- Zie
verder alle onderwerpen uit de serie bijbelstudies over de praktijk van het christenleven.
Voor de serie, zie de onderwijssite.
+ Toch geestelijke oefeningen?
In
de evangelische wereld kent men van oudsher ook een soort 'geestelijke' oefeningen. Oefeningen in de
zin van goede gewoonten die het geestelijk leven ondersteunen. Dat zijn:
dagelijkse bijbellezing en gebed (stille tijd). In de dagelijkse lezing wordt
de bijbel systematisch, volledig en langzaam doorgelezen. Je kunt noteren wat
je aanspreekt en opvalt. Dan is er ook de geestelijk zeer effectieve gewoonte
van het memoriseren van bijbelteksten. Speciaal van
teksten waar je steun van hebt in je dagelijkse wandel met God.
Er
is verder het gebruik van een gebedslijstje. Een ander goede gewoonte is het
dagelijks houden van 'family prayer'. Op een vast tijdstip van de dag komt men
kort als gezin samen, er wordt een lied gezongen en er wordt gezamenlijk
gebeden voor de zaken die in het gezin spelen. Te denken valt ook aan vasten.
Vasten in crisis situaties of regelmatig, als ondersteuning van het gebed en
het zoeken van God. Deze dingen zijn mij 35 jaar geleden aangeleerd in de
evangelische kring waar ik tot geloof ben gekomen. Het zijn zeer nuttige
gewoonten en eigenlijk onontbeerlijk, ik denk in het bijzonder aan het
dagelijks gebed en bijbellezen, als je een sterke
christen wilt worden.
+ Ten slotte nog dit: houdt moed
Sommigen dingen moeten gebeuren.
Ze zijn aangekondigd in de Bijbel.
"eerst moet de afval komen" (2 Thess.
2:3)
"Ziet toe, weest niet
verontrust, want dat moet geschieden" (Matth. 24:6)
Daarom weest niet
verontrust. Het loopt bij God niet uit de hand.
"en hun woord zal voortwoekeren als
de kanker … en toch staat ongeschokt het hechte fundament Gods met dit merk: De
Here kent de zijnen, en Een ieder, die de naam des Here noemt breke met de
ongerechtigheid" (2 Tim. 2:17,19)
"en de poorten der hel zullen haar, dat is de gemeente, niet overweldigen"
(Matth. 16:18)
Wat te doen?
"houd vast wat gij
hebt opdat niemand uw kroon neme" (Openbaring 3:11)
"houd u buiten het bereik van de
onheilige holle klanken" (1 Tim. 6:20)
"verkondig het woord, dring er op
aan, gelegen of ongelegen" (2 Tim. 4:2)
"blijft gij
echter nuchter onder alles, aanvaard het lijden, doe het werk van een
evangelist, verricht uw dienst ten volle" (2 Tim. 4:5)
"met de vermaning om tot het uiterste
te strijden voor het geloof dat eenmaal de heiligen overgeleverd is. Want er
zijn zekere mensen binnen geslopen …" (Judas :3,4)
Jezus komt terug.
"Nog een korte tijd en
Hij die komt zal er zijn" (Hebr. 10:37)
"Want het heil is ons
nu meer nabij dan toen wij tot het geloof kwamen" (Rom. 13:11)
O what a day that shall be
When my Jesus I shall see
Een hartelijke
groet,
Ary Geelhoed
Discernmentsite:
http://www.toetsalles.nl
Onderwijssite: http://www.internetbijbelschool.nl