Heverlee gaat het contemplatieve pad op

 

Het bestuur van de ETF in Heverlee heeft een voorman van de contemplatieve beweging aangesteld als gasthoogleraar. Het gaat om Jos Douma. Douma is vrijgemaakt-gereformeerd predikant.

 

Hij gaat les geven in homiletiek (preekkunde). In Heverlee hoopt hij, zoals hij zelf verklaarde, een spirituele homiletiek te ontwikkelen die bruikbaar is voor Nederlandstalige predikanten en voorgangers. Let op het woordje 'spirituele'. Niet zomaar homiletiek, maar spirituele homiletiek is zijn doel.

 

Wat hij met spiritueel bedoelt wordt duidelijk als u weet dat Douma één van de drijvende krachten achter de opkomst van de Nederlandse contemplatieve beweging is. In verschillende nieuwsbulletins is aandacht aan hem gegeven, klik hier.

 

Een voorbeeld van de contemplatieve boodschap van Douma vinden we in zijn boek "Jezus uitstralen". Hij beveelt daar het zogenaamde "Jezus gebed" aan. (pp. 110-112). Dit is een kort gebed van één zinnetje, dat keer op keer wordt herhaald. Het voortdurend herhalen van een kort zinnetje werkt als een ontledigingstechniek. Het maakt je denken ‘leeg’. Precies waar in de oosterse godsdiensten  alle meditatie op is gericht. Het Jezus gebed is een vorm van het contemplatieve gebed.

 

In een ander boek, met als titel "Op het spoor van meditatie", schrijft Douma over de praktijk van de meditatie. Hij geeft daar aanwijzingen voor het contemplatieve gebed. Hij heeft het over de lichaamshouding, de ademhaling en het herhalen van een gebedswoord.

 

de lichaamshouding

 

Ik citeer: "Zo'n houding kan bijvoorbeeld zijn: .. zitten op een rechte stoel met beide voeten op de grond, met een rechte rug, en de handen omhoog geopend op de bovenbenen." (p. 66)

 

Als de voeten ook nog kruiselings worden neergezet zit je bijna in de zogenaamde lotushouding. Ook bij joga wordt voorgeschreven om de rug recht te houden. Dan kan de 'kundalini' kracht beter door het lichaam, via de chakra's, naar boven stromen.

 

Dit geeft al te denken, maar nog onthullender is wat hij schrijft over de ademhaling en het gebruik van een gebedsmantra.

 

de ademhaling

 

"Daarbij kan het bewust omgaan met de ademhaling hulp bieden … wie zich op de ademhaling concentreert en probeert rustig en diep te ademen, zal tot rust komen. Bovendien vormt de ademhaling ook een belangrijk concentratiepunt: de aandacht wordt van de gedachtestroom, die alsmaar door wil gaan, afgeleid naar ademen. Inademen - uitademen - rust. Oefen er maar eens mee: inademen - uitademen - rust" (pp 66,67).

 

Concentratie op de ademhaling. Het doel is de gedachtestroom te stoppen.

 

een gebedsmantra

 

"Het kan helpen om tegelijkertijd de aandacht ook te richten op een bijbelwoord … dat bijbelwoord kan dan op het ritme van de adem zacht worden gesproken." (p. 67)

 

Op het ritme van de adem telkens een bijbelwoord uitspreken.

 

In het hindoeïsme spreekt men van een mantra. Dat is een ‘heilig’ woord dat telkens herhaald wordt. Het is meestal de naam van een god. Op het ritme van de adem wordt de mantra telkens weer uitgesproken.

 

Wat Douma hier aanbeveelt is niets anders dan een oosterse vorm van meditatie. Het komt neer op een yoga oefening. Je herkent verschillende klassieke onderdelen van een yoga meditatie: concentratie op de ademhaling, het gebruik van een mantra, zitten met rechte rug.  

 

Het enige verschil tussen een oosterse meditatie en de oefening in contemplatief gebed die Douma in het boek geeft, is dat Douma in de mantra de namen van hindoegoden heeft vervangen door christelijke woorden.

 

Het doel van oosterse meditatie is het stopzetten van de werking van de ziel. Het denken moet worden stil gezet. De ziel moet worden ontledigd met als gevolg dat je in een toestand komt die in New Age kringen wel ‘De Stilte’ (The Silence) wordt genoemd. De concentratie op de ademhaling en het voortdurend herhalen van de mantra zijn bedoeld om in die toestand te komen.

 

Het bereiken van ‘De Stilte’ is niet het uiteindelijke doel. Het is een middel tot een hoger doel. Het hoogste doel is het bereiken van het goddelijke. Als de gedachtestroom wordt gestopt, als de stilte wordt bereikt, dan wordt de ziel ontvankelijk voor het goddelijke. Daarom is het bereiken van ‘De Stilte’ zo belangrijk.

 

Douma is op hetzelfde uit. Hij spreekt over ''de gedachtestroom die alsmaar door wil gaan". Die moet stop gezet worden. Hij leert zijn lezers om dat door middel van concentratie op de ademhaling en door het herhalen van een gebedsmantra te bereiken. En ook bij hem is het de bedoeling om ruimte te maken voor het goddelijke.

 

Tot zover de bespreking van Douma’s leringen over het contemplatief gebed die ik in zijn boeken gevonden heb. Er deugen overigens nog meer dingen niet in zijn boeken, dat geldt in het bijzonder voor zijn boeken over meditatie.

 

Douma heeft bij zijn aanstelling tot hoogleraar gezegd dat hij een spirituele homiletiek wil ontwikkelen.  In het kader daarvan gaat hij in zijn lessen op de ETF straks bewust de studenten de weg van het contemplatieve christendom opsturen. Dat kun je verwachten op basis van zijn boeken, maar het wordt ook bevestigd door het college dat hij recent heeft gegeven. (Zie het volgende punt.)

 

 

 

Meer informatie over Heverlee, klik hier.

Meer informatie over Jos Douma, klik hier.

Meer informatie over contemplatief christendom, klik hier.

HOME