Heverlee gaat het contemplatieve pad op
Het
bestuur van de ETF in Heverlee heeft een voorman van de contemplatieve beweging
aangesteld als gasthoogleraar. Het gaat om Jos Douma. Douma is
vrijgemaakt-gereformeerd predikant.
Hij
gaat les geven in homiletiek (preekkunde). In Heverlee hoopt hij, zoals hij
zelf verklaarde, een spirituele homiletiek te ontwikkelen die bruikbaar is voor
Nederlandstalige predikanten en voorgangers. Let op het woordje 'spirituele'.
Niet zomaar homiletiek, maar spirituele homiletiek is zijn doel.
Wat
hij met spiritueel bedoelt wordt duidelijk als u weet
dat Douma één van de drijvende krachten achter de opkomst van de Nederlandse
contemplatieve beweging is. In verschillende nieuwsbulletins is aandacht aan
hem gegeven, klik hier.
Een
voorbeeld van de contemplatieve boodschap van Douma vinden we in zijn boek
"Jezus uitstralen". Hij beveelt daar het zogenaamde "Jezus
gebed" aan. (pp.
110-112). Dit is een kort gebed van één
zinnetje, dat keer op keer wordt herhaald. Het voortdurend herhalen van een
kort zinnetje werkt als een ontledigingstechniek. Het maakt je denken ‘leeg’.
Precies waar in de oosterse godsdiensten alle meditatie op is gericht. Het Jezus
gebed is een vorm van het contemplatieve
gebed.
In een ander boek, met als
titel "Op het spoor van meditatie", schrijft Douma over de praktijk
van de meditatie. Hij geeft daar aanwijzingen voor het contemplatieve gebed.
Hij heeft het over de lichaamshouding, de ademhaling en het herhalen van een
gebedswoord.
de lichaamshouding
Ik citeer: "Zo'n houding
kan bijvoorbeeld zijn: .. zitten op een rechte stoel
met beide voeten op de grond, met een rechte rug, en de handen omhoog geopend
op de bovenbenen." (p. 66)
Als de voeten ook nog
kruiselings worden neergezet zit je bijna in de zogenaamde lotushouding. Ook
bij joga wordt voorgeschreven om de rug recht te houden. Dan kan de 'kundalini'
kracht beter door het lichaam, via de chakra's, naar boven stromen.
Dit geeft al te denken, maar
nog onthullender is wat hij schrijft over de ademhaling en het gebruik van een
gebedsmantra.
de ademhaling
"Daarbij kan het bewust
omgaan met de ademhaling hulp bieden … wie zich op de ademhaling concentreert
en probeert rustig en diep te ademen, zal tot rust komen. Bovendien vormt de
ademhaling ook een belangrijk concentratiepunt: de aandacht wordt van de
gedachtestroom, die alsmaar door wil gaan, afgeleid naar ademen. Inademen -
uitademen - rust. Oefen er maar eens mee: inademen - uitademen - rust" (pp
66,67).
Concentratie op de
ademhaling. Het doel is de gedachtestroom te stoppen.
een gebedsmantra
"Het kan helpen om
tegelijkertijd de aandacht ook te richten op een bijbelwoord
… dat bijbelwoord kan dan op het ritme van de adem zacht worden
gesproken." (p. 67)
Op het ritme van de adem
telkens een bijbelwoord uitspreken.
In het hindoeïsme spreekt men
van een mantra. Dat is een ‘heilig’ woord dat telkens herhaald wordt. Het is meestal
de naam van een god. Op het ritme van de adem wordt de mantra telkens weer
uitgesproken.
Wat Douma hier aanbeveelt is
niets anders dan een oosterse vorm van meditatie. Het komt neer op een yoga
oefening. Je herkent verschillende klassieke onderdelen van een yoga meditatie:
concentratie op de ademhaling, het gebruik van een mantra, zitten met rechte rug.
Het enige verschil tussen een
oosterse meditatie en de oefening in contemplatief gebed die Douma in het boek
geeft, is dat Douma in de mantra de namen van hindoegoden heeft vervangen door
christelijke woorden.
Het doel van oosterse
meditatie is het stopzetten van de werking van de ziel. Het denken moet worden
stil gezet. De ziel moet worden ontledigd met als gevolg dat je in een toestand
komt die in New Age kringen wel ‘De Stilte’ (The Silence) wordt genoemd. De
concentratie op de ademhaling en het voortdurend herhalen van de mantra zijn
bedoeld om in die toestand te komen.
Het bereiken van ‘De Stilte’
is niet het uiteindelijke doel. Het is een middel tot een hoger doel. Het hoogste
doel is het bereiken van het goddelijke. Als de gedachtestroom wordt gestopt,
als de stilte wordt bereikt, dan wordt de ziel ontvankelijk voor het goddelijke.
Daarom is het bereiken van ‘De Stilte’ zo belangrijk.
Douma is op hetzelfde uit.
Hij spreekt over ''de gedachtestroom die alsmaar door wil gaan". Die moet
stop gezet worden. Hij leert zijn lezers om dat door middel van concentratie op
de ademhaling en door het herhalen van een gebedsmantra te bereiken. En ook bij
hem is het de bedoeling om ruimte te maken voor het goddelijke.
Tot zover de bespreking van Douma’s
leringen over het contemplatief gebed die ik in zijn boeken gevonden heb. Er
deugen overigens nog meer dingen niet in zijn boeken, dat geldt in het
bijzonder voor zijn boeken over meditatie.
Douma heeft bij zijn
aanstelling tot hoogleraar gezegd dat hij een spirituele homiletiek wil ontwikkelen. In het
kader daarvan gaat hij in zijn lessen op de ETF straks bewust de studenten de weg van het contemplatieve
christendom opsturen. Dat kun je verwachten op basis van zijn boeken, maar het
wordt ook bevestigd door het college dat hij recent heeft gegeven. (Zie het volgende punt.)
Meer informatie over Heverlee,
klik hier.
Meer informatie over Jos
Douma, klik hier.
Meer informatie over
contemplatief christendom, klik hier.