De 'emerging church' beweging - een
overzicht en beoordeling
1. De emerging church komt
er aan
De
laatste zeer krachtige trend die in de Verenigde Staten opkomt is de 'emerging
church'. Het is na het marketingchristendom
en het contemplatieve
christendom 'the
next big thing', de volgende grote zaak. Het is een beweging en geen strakke
organisatie
De
emerging church is ontstaan in de jaren negentig van de vorige eeuw en is nauw
verbonden met het contemplatieve christendom, maar valt er niet volledig mee
samen.
Enkele
invloedrijke leiders zijn Brian Mclaren, Dan Kimball, Erwin McManus, Doug
Pagitt, Steve Chalke, Rob Bell, Mike Yaconelli en Leonard Sweet. U zult deze
namen de komende tijd ongetwijfeld gaan tegenkomen.
2. De naam 'emerging church'
'Emerging
church' betekent in het Nederlands "de opkomende kerk".
Het
is dus een 'kerk' die ergens uit 'opkomt'. De emerging church komt voort uit de
evangelische beweging. Als je de achtergrond van de invloedrijkste leiders van
de beweging onderzoekt blijkt dat ze bijna allen uit traditioneel evangelische
gemeenten of uit 'marketing' gemeenten, in de stijl van Rick Warren en Bill
Hybels, komen.
De
aanhangers van de emerging church noemen zich soms 'post-evangelical'. Post
betekent 'voorbij'. Ze hebben, zo verklaren ze, het stadium van het
'evangelical zijn' achter zich gelaten en zijn verder gegaan met 'hun
geestelijke reis'. Ze vinden dat de evangelicals zijn blijven steken in het
verleden.
3. De basisfilosofie waar
allen van uit gaan.
Er
is binnen de beweging op een aantal gebieden verschil van inzicht. Toch is er
eenheid. Het gemeenschappelijke van de emerging church is dat allen uitgaan van
het postmoderne standpunt dat we niets absoluut zeker kunnen weten. In ieder
geval verwerpen ze de zekerheid waarmee evangelische christenen tot voor kort
het evangelie en andere bijbelse waarheden hebben
verkondigd.
Sommigen
binnen de beweging geven volmondig toe dat ze uitgaan van het postmodernisme.
Anderen beweren dat ze een tussenpositie tussen modernisme en postmodernisme
proberen in te nemen. Modernisme staat dan voor absoluut zeker zijn van je
standpunten (noot
1) en
postmodernisme staat voor onzeker zijn over alles. Maar als je goed naar hen luistert blijkt ook bij hen die een tussenpositie proberen
in te nemen uiteindelijk niets echt zeker te zijn.
Het
innemen van een tussenpositie is ook onzinnig. Je gelooft wat er letterlijk in
de bijbel staat of je geloof het niet. Je gelooft dat
Jezus is opgestaan uit de dood of je gelooft het niet. Je gelooft in de poel
die brand van vuur en zwavel of je gelooft het niet. Hoe kun je in zulke dingen
een middenpositie innemen? Geloven is immers zeker zijn. "Het geloof nu is
de zekerheid der dingen die men hoopt, en het bewijs der dingen, die men niet
ziet" (Hebr. 11:1). "Het geloof
.. is … zekerheid"
De
idee dat we nergens zeker van kunnen zijn is volledig in strijd met het
getuigenis van de bijbel. Nergens vinden we bij de
profeten van het Oude Testament ook maar een spoor van onzekerheid. Zij
verkondigden met absolute zekerheid de boodschap die ze van de God ontvingen.
Zij spraken telkens met gezag het "zo zegt de Here…" uit. Geen
aarzeling, geen twijfel. Hetzelfde geldt voor de Here Jezus en de apostelen.
Ook zij spraken vanuit absolute zekerheid.
Oordeel
zelf wie in de geest van de bijbel staat. Is het de
traditionele evangelical die met gezag het woord verkondigt of is het de
postmoderne evangelical die ten diepste nergens meer echt zeker over is? Kunt u
zich een onzekere Paulus of Jezus voorstellen? Kunt u zich een 'Jezus' en een
'Paulus' voorstellen die het ook allemaal niet zo zeker wisten? Zoiets vind je
niet in de bijbel.
De
overtuiging dat we niet meer zo zeker allerlei waarheden kunnen verkondigen is
niet afkomstig uit de bijbel zelf. Het is het gevolg
van de acceptatie van allerlei, modieuze en zeer aanvechtbare, postmoderne
redeneringen en analyses. Bijvoorbeeld de redenering dat we niet met zekerheid
de objectieve betekenis van de tekst van een boek kunnen vaststellen. (Over dit laatste, zie noot 2)
Voor
een nadere uitwerking van het bovenstaande verwijs ik naar de volgende studies:
+ Over de
begrijpelijkheid van de bijbel.
+ Modernisme en
postmodernisme in het licht van de bijbel
+ De
paradigma verandering in de evangelische wereld
4. Losgeslagen van de bijbel
Uit
bestudering van de boeken en artikelen van de voornaamste leiders van de
emerging church blijkt dat de bijbel bij hen geen uitgangspunt van het denken is. Er wordt
niet of nauwelijks aan zorgvuldige uitleg van de bijbel
gedaan. Antwoorden worden niet in de bijbel gezocht.
De analyses die men maakt en de oplossingen die men voorstelt worden niet
getoetst aan de bijbel. De bijbel
functioneert in hun midden niet langer als het hoogste gezag. Dit komt neer op
een volledige breuk met de wijze waarop protestanten en evangelicals altijd
hebben gedacht.
Als
traditionele evangelicals en protestanten hebben wij een bepaalde manier van
denken. Wij gaan uit van bepaalde uitgangspunten in onze omgang met de bijbel. Ik zal die hieronder in het kort samenvatten:
We geloven
dat er een levende God is. Het is een persoonlijke God die met de mens
communiceert. God heeft gesproken via de profeten. Het belangrijkste wat Hij
tot ons wilde zeggen heeft Hij neer laten schrijven in de boeken van de bijbel. Gods Geest heeft de verschillende menselijke
schrijvers van de bijbel zodanig geleid dat ze precies
datgene neerschreven wat Hij door hen heen wilde zeggen. De bijbel
is woordelijk door Gods Geest ingegeven. Daarom is de bijbel
letterlijk het woord van God. De uitdrukking "de bijbel
zegt" staat gelijk aan "God zegt".
God heeft
de tekst van de bijbel door de eeuwen heen bewaard.
Hij heeft er voor gezorgd dat de gelovigen de boeken, die door Zijn Geest zijn
ingegeven, hebben herkend en erkend. De gelovigen hebben die boeken verzameld,
zo is onze bijbel ontstaan.
Omdat de bijbel door Gods Geest is ingegeven is hij onfeilbaar. Alle
informatie die er in staat klopt en komt overeen met de werkelijkheid. Omdat de
bijbel Gods woord is heeft de bijbel gezag. We moeten
ons aan de bijbel onderwerpen. Want in de Bijbel is
immers God zelf aan het woord. God is de koning van de gehele schepping, daarom
moeten we naar Hem luisteren. God weet precies hoe dingen in elkaar zitten of
wat er ooit is gebeurd. Als Hij ons ergens over informeert dan moeten we Hem
geloven. Tegen de bijbel ingaan komt neer op opstand
tegen God. We moeten voor waar houden wat God ons in de bijbel
voorhoudt en we moeten doen wat God ons in de bijbel opdraagt. Wat in de bijbel staat is voor een christen bindend. Het "er
staat geschreven" is het einde van alle tegenspraak.
Wat we
geloven moeten we alleen op de bijbel baseren. De bijbel is onze enige kenbron voor het geloof. Het is onze
enige norm voor geloof en leven.. De bijbel is 'genoegzaam'. Alles wat we nodig hebben om
godvruchtig te leven staat er in (2 Tim. 3:16,17).
De bijbel is begrijpelijk. Als je wedergeboren wordt dan
ontvang je de Heilige Geest die je helpt bij het verstaan van de bijbel. We moeten de bijbel
rationeel uitleggen: we moeten de woorden van de bijbel in de normale betekenis
nemen en op het verband van de tekst letten bij de uitleg. Bij de uitleg van
een bijbelboek moeten we rekening houden met de
historische omstandigheden waarin het geschreven is. We moeten zoveel mogelijk
vragen nagaan als: wie is de schrijver is, wat was de aanleiding tot het
schrijven, wat het doel, voor wie het is geschreven,
naar welke historische situatie word verwezen. (noot 3)
We moeten
niet aan schrift 'inleg' doen. We moeten niet meer 'in' een bijbelgedeelte
lezen dan er staat. Er is geen ruimte voor speculatie. Als de bijbel ergens over zwijgt dan moeten wij er ook over
zwijgen. Dan kunnen we er niet met zekerheid en gezag iets over zeggen.
We moeten
bij de uitleg het principe van "Schrift met Schrift vergelijken"
toepassen. De ene tekst werpt licht op de andere. De bijbel
legt zichzelf uit. Als we een bepaalde tekst bestuderen moeten we daar alle
teksten bij betrekken die iets over hetzelfde onderwerp zeggen.
Als we
willen weten wat de bijbel over een bepaald onderwerp
zegt dan moeten we de bijbel inductief bestuderen. Inductief de bijbel bestuderen gaat in drie stappen. Als eerste stap
verzamel je alle bijbelgedeelten die over het
onderwerp gaan. Stap twee is dat je elk van die
bijbelgedeelten apart bekijkt en uitlegt. Je
kijkt wat elk bijbelgedeelte over het onderwerp zegt.
Dat noteer je. Daarna volgt stap drie. Je verzamelt alles wat je door de
exegese van de individuele teksten hebt gevonden en daar haal je de grote
lijnen uit. Op deze manier vind je de leer van de bijbel
over een bepaald onderwerp.
We moeten
bij het lezen van de bijbel drie vragen stellen. (1)
Wat staat er? (2) Wat betekent het? (3) En hoe kan ik het toepassen?
Bij het
bestuderen van de bijbel moet je uitgaan van de
grondtalen of ten minste van een nauwkeurige vertaling. Een goede vertaling is
een zo letterlijk mogelijke vertaling.
Dit
zijn de belangrijkste regels voor zorgvuldige schriftuitleg en voor het vinden
van de leer van de bijbel. Als je op deze manier
biddend de bijbel bestudeert dan wordt duidelijk wat
de bijbel over allerlei dingen leert. We kunnen daarom elkaar als christen
aanspreken op de Schrift. We kunnen een beroep op de Schrift doen. We kunnen
elkaar corrigeren met de bijbel. Alles wat we beweren
moeten we vanuit de Schrift kunnen verantwoorden. Je moet met argumenten vanuit
de schrift een standpunt kunnen onderbouwen en
bewijzen.
Deze
manier van denken wordt door de mensen van de emerging church verworpen. Op deze
wijze de bijbel benaderen is voor hen een gepasseerd
station. Ze beweren dat de hierboven beschreven manier van denken niet op de bijbel zelf, maar op de buitenbijbelse filosofie van het
verlichtingsdenken is gebaseerd. Wat ze beweren is echter niet waar. De
traditioneel evangelische wijze van benaderen van de bijbel
is weldegelijk gebaseerd op het zelfgetuigenis van de bijbel. Allerlei
onderdelen kun je vanuit de bijbel bewijzen. Andere
onderdelen zijn simpelweg een zaak van gezond verstand.
Het
droevige is dat de mensen van de emerging church intussen zelf doen wat zij de traditionele evangelicals verwijten. Zij verwijten ons
dat we de bijbel door de bril van een buitenbijbelse
filosofie lezen. In ons geval gaat het, volgens hen, om het modernisme. Terwijl
de werkelijkheid is dat niet wij, maar juist zij, de bijbel
door de bril van een buitenbijbelse filosofie lezen en benaderen. In hun geval
de filosofie van het postmodernisme. Neem b.v. hun
verwerping van de begrijpelijkheid van
de bijbel. Die verwerping is niet gebaseerd op het zelfgetuigenis van de bijbel, maar op een postmoderne filosofische analyse. (Voor
een bespreking van dit punt, klik hier)
(Ik
verwijs nogmaals naar de linken die aan het einde van
punt 3 zijn gegeven.)
Dat
de mensen van de emerging church hebben gebroken met de traditioneel
evangelische en protestantse manier van omgaan met de bijbel
betekent overigens niet dat ze niet met de bijbel bezig zijn. In hun geschriften
wordt nog wel geregeld naar de bijbel verwezen. Maar
dan moet je wel bedenken dat de bijbel voor hen geen
objectief gezag meer heeft. Omdat ze de uitgangspunten van het evangelische en
protestantse denken over de bijbel hebben losgelaten
kunnen ze op postmoderne wijze in de bijbel lezen wat ze zelf willen. Je kunt
dan b.v. uit de bijbel nemen wat je bevalt en de rest
laat je liggen of je kunt teksten uit hun verband gebruiken, wat je maar wilt.
Het is allemaal toegestaan.
5. Aanpassen of uitsterven
De
boodschap van de emerging church is dat wij, als evangelische christenen, ons
moeten aanpassen aan de postmoderne cultuur waarin we leven. Want, als we dat
niet doen zullen we de komende generaties verliezen.
Dit
is de kern van hun redenering: (1) De cultuur is postmodern geworden. (2) De
traditioneel evangelische christenen brengen een christendom dat ernstig is
misvormd door het verlichtingsdenken. (3) Als we daar in blijven steken dan
kunnen we geen contact meer maken met de jongere postmoderne generaties. (4) Om
deze jongeren te winnen zullen we ook postmodern moeten gaan denken. In ieder
geval zullen we ons moeten zuiveren van de invloed van het verlichtingsdenken.
(5) Als we dat niet doen zullen de jongeren de kerk links laten liggen en zal de
kerk uitsterven.
In
de aanpassing aan de huidige cultuur gaan de mensen van de emerging church
beweging overigens veel verder dan het marketing christendom van Rick Warren en
Bill Hybels. Warren en Hybels
beweren dat ze alleen de vorm waarin het evangelie wordt
gebracht hebben veranderd en de manier waarop men kerk is. Maar ze zeggen dat
ze niet de inhoud van de boodschap hebben veranderd. Die is volgens hen
nog steeds voluit bijbels. (Zie noot 4 voor een
bespreking van deze bewering). Velen binnen de emerging church stellen dat niet alleen de vorm maar
ook de inhoud van de boodschap moet worden aangepast.
Dit
proces van aanpassing noemt men soms "rethinking christianity".
6. Het christendom opnieuw uitvinden (Rethinking
christianity)
Binnen
de emerging church kan alles ter discussie worden gesteld. Vanuit
hun uitgangspunt dat er geen absolute zekerheden zijn is dat logisch. Zij
verwerpen immers de traditionele evangelische opvatting van het dogma.
Hieronder
wordt in het kort de traditionele evangelische opvatting van het dogma
weergegeven.
Voor een evangelische gelovige is een dogma de weergave van een bijbelse waarheid. Het is een bijbelse
leerstelling waarin de leer van de Schrift over een bepaald onderwerp wordt
samengevat (noot 5). Ieder dogma moet getoetst worden aan de bijbel
en als het overeenkomt met de bijbel moet het door iedereen aanvaard worden.
Dogma's veranderen niet. Neem b.v. de
dogma's over de twee naturen van Christus en de drie-eenheid. De christenen
hebben, in de eerste eeuwen na het ontstaan van de kerk, nagedacht over de
Godheid en de mensheid van Jezus en over de drie-eenheid. Uiteindelijk hebben
ze alles wat de bijbel over deze onderwerpen zegt
samengevat in enkele dogma's (noot 6). Door de eeuwen heen hebben alle christenen, die de bijbel als het woord van God aanvaardden, telkens weer deze
dogma's als juist aanvaard. Dat hebben ze gedaan omdat deze dogma's een heldere
samenvatting van de leer van de bijbel, op deze
punten, geven. Elke nieuwe generatie heeft deze dogma's aan de bijbel getoetst en kwam dan tot de conclusie dat ze bijbels
waren. Dat ze telkens weer tot deze conclusie kwamen is ook logisch. De bijbel is immers begrijpelijk. Dus alle wedergeboren
christenen, die de bijbel op deze punten zorgvuldig
bestuderen, komen automatisch tot dezelfde standpunten.
Tot zover de weergave van de evangelische visie op het dogma.
Deze
visie op dogma wordt tegenwoordig door velen, onder invloed van postmoderne
redeneringen, verworpen. (Een voorbeeld is W.J. Ouweneel, zie noot 7.) Je kunt, volgens de
postmoderne evangelicals, de bijbel niet met zekerheid
interpreteren. Daarom kun je ook geen, voor ieder geldige, waarheden en
leerstellingen uit de bijbel halen. Dogma in de zin
van een bindende waarheid kent men niet.
Als
je deze visie op dogma aanvaardt dan bestaan er in feite alleen nog maar
meningen. Al is de ene mening misschien wat overtuigender dan een andere.
Helemaal eruit komen kun je niet. Dus die verschillende inzichten moet je, zo
stelt men, gewoon naast elkaar laten staan. Er is immers, in hun visie, geen
mogelijkheid om uit te vinden welk standpunt absoluut waar is. De uiterste
consequentie van dit standpunt is dat je zonder probleem de ene leerstelling
voor een andere kunt inwisselen. Als je niets kunt met een bepaalde lering dan
neem je toch een andere, een leerstelling waar je jezelf beter bij voelt. Dan
neem je de 'waarheid' die jou het beste uitkomt. De 'waarheid' die jou
persoonlijk wat doet en die je helpt in je persoonlijke weg met God.
De
mensen van de emerging church
stellen dat iedere generatie in feite het christendom opnieuw
voor zichzelf moet uitvinden. Zeker als het wisselen van de ene generatie door
de andere samenvalt met een grote verandering in de seculiere cultuur. Zoals op
dit moment het geval is met de verandering van modernisme naar postmodernisme.
.
De
meest fundamentele verandering die je bij de emerging church ziet is de
verandering van zekerheid naar onzekerheid. Van weten naar zoeken. Je tast wel
iets, je voelt wel iets aan, je doet een poging om het inzicht te formuleren,
maar helemaal zeker weet je het nooit. Alles wat je zegt of denkt te weten is
maar een gebrekkig tasten. Onzekerheid wordt verheerlijkt. Zekerheid wordt
afgekeurd. Als je onzeker bent dan vindt men dat 'nederig'. Maar als je ergens
zeker over bent dan vindt men je hoogmoedig en arrogant.
Zoals
te verwachten is worden bij het 'opnieuw uitdenken' van het christendom alle
'aanstootgevende' bijbelse waarheden over boord gezet.
Zoals b.v. de bijbelse informatie over de hel. De hel
als een letterlijk verbanningsoord, als de poel die brand van vuur en zwavel,
als de plaats van pijniging, als de plaats waar de eeuwige straf wordt
voltrokken.
Op
dit punt is er in de praktijk nauwelijks verschil met het marketing christendom.
Want in het marketing christendom worden ook alle aanstootgevende bijbelse waarheden zoveel mogelijk genegeerd of afgezwakt.
Men brengt men een 'alleen positief' boodschap (noot 8). Het gebeurt subtiel. In de
emerging church gebeurt dit openlijker en brutaler. Daar worden dingen ronduit
weersproken en verworpen.
Nog
een voorbeeld van een bijbelse waarheid die wordt
veranderd is de gerichtheid op de wederkomst van Christus. Hier spoort de bijbel ons toe aan. De gerichtheid op de wederkomst van
Christus wordt in de emerging church omgebogen in de richting van het bouwen
van een paradijs op aarde.
Zelfs
de meest fundamentele leerstellingen van het bijbelse
geloof worden binnen de emerging church ter discussie gesteld en bekritiseerd.
Dat gebeurt bijvoorbeeld met het plaatsvervangend sterven van de Here Jezus.
Met de leer dat de Here Jezus in onze plaats de straf voor onze zonden heeft
gedragen. "Om onze zonden werd Hij doorboord, om onze ongerechtigheden
verbrijzeld, de straf die ons de vrede aanbrengt was op Hem ..
de Here heeft ons aller ongerechtigheid op Hem doen neerkomen" (Jesaja
53:4-6). De Here Jezus die onze zondeschuld op zich nam en daar met zijn eigen
leven voor heeft betaald, zodat God ons nu op rechtvaardige gronden kan
vrijspreken.
Waarom
zou je eigenlijk ook hier geen kritiek op mogen hebben? Niets is, zo gelooft
men in de emerging church, zeker, dus ook de betekenis van het kruis niet.
Als
evangelische christenen zijn we er van overtuigd dat het plaatsvervangend
sterven duidelijk in de bijbel wordt geleerd. Als je
alle bijbelgedeelten die iets over het kruis van Jezus
zeggen zorgvuldig bestudeert is dat zeer duidelijk. Maar op deze manier denken
de mensen van de emerging church niet. Men doet niet aan zorgvuldige
bijbeluitleg. En men doet niet aan
inductieve bijbelstudie. (Zie hierboven, punt 4.)
Het
"opnieuw uitvinden van het christendom" wordt niet vanuit de bijbel gedaan.
7. Een felle aanval op de
kern van het evangelie, op het plaatsvervangend sterven
Met
het plaatsvervangend sterven wordt bedoeld dat de Here Jezus voor onze zonden
is gestorven. God heeft onze zonden op de Here Jezus gelegd en heeft Hem er
toen voor gestraft. Jezus heeft onze zondeschuld
overgenomen en er voor betaald, zodat de rechtvaardige God ons toch kan
vergeven. Er is immers recht gedaan. De zonden zijn gestraft en uitgeboet. Jezus heeft er voor betaald.
Door
sommige leiders van de emerging church wordt de leer over het plaatsvervangend
sterven van de Here Jezus fel bekritiseerd.
Een
duidelijk voorbeeld van een emerging church leider die het plaatsvervangend
sterven verwerpt is Steve
Chalke. Dat doet hij onder meer in zijn boek "The Lost Message of
Jesus". (pp.
182-183) Hij
noemt het feit dat de God de Vader Zijn Zoon Jezus Christus heeft gestraft voor
onze zonden een vorm van 'kosmisch kindermisbruik' (noot 9). Hij vergelijkt het met een
aardse vader die een van zijn kinderen neemt en dat kind straft opdat een ander
mens vrij uit kan gaan. Dit vindt hij misdadig. Dat vindt hij kindermisbruik.
Uiteraard
is dit een verdraaiing van de werkelijkheid. Jezus was
geen kind toen hij stierf maar een volwassen man. Hij was naast mens ook God.
God de Vader heeft het offer van zijn Zoon niet afgedwongen. De Here Jezus is
vrijwillig en uit liefde die weg gegaan. (noot 10)
Brian
Mclaren is de invloedrijkste leider van de emerging church, hij viel Steve Chalke bij in zijn
visie op het kruis. McLaren heeft zelf ook kritische opmerkingen over het
plaatsvervangend sterven gemaakt, zij het iets minder expliciet als Chalke. (klik hier)
8. Misplaatste tolerantie.
Niet
alle leiders binnen de emerging church vallen openlijk het plaatsvervangend
sterven aan. Maar zij die dat niet doen tolereren wel dat het gebeurt. Ze
wijzen de leiders die het plaatsvervangend sterven verwerpen niet af. Ze wijzen
hen niet scherp terecht. Ze protesteren niet fel. En ze scheiden zich al
helemaal niet van hen af.
Dit
laat zien hoe ver men in de emerging church beweging is verwijderd van de
houding van de apostel Paulus. Paulus verzette zich fel tegen elke aantasting
van de kern van het evangelie. De kern van het evangelie werd ook in zijn tijd
aangetast. Niet door mensen van buiten de gemeenten maar door mensen die zich
binnen de gemeenten bevonden. Er was b.v. een groep
"christenen" die de weg tot behoud verdraaiden. Weer anderen
vermengden het evangelie met gnostieke speculaties.
Met
het oog op deze 'christenen' zei hij: "Er zijn
echter sommigen, die u in verwarring brengen en het evangelie van Christus
willen verdraaien. Maar ook al zouden wij, of een engel uit de hemel, u een
evangelie verkondigen, afwijkend van hetgeen wij u
verkondigd hebben, die zij vervoekt! Gelijk wij vroeger reeds
gezegd hebben, zeg ik thans nog eens: indien iemand u een evangelie predikt,
afwijkend van hetgeen gij ontvangen hebt, die zij vervloekt" (Gal. 1:6-9)
En "Let op de honden, let op de slechte arbeiders, let op de
versnijdenis!". (Filip. 3:2) Paulus ging voor hen geen ogenblik gedwee op zij. "Wij zijn voor hen geen ogenblik gedwee uit de weg
gegaan (Gal. 2:5). Hij ging de confrontatie aan. "En
toen er van de zijde van Paulus en Barnabas geen gering verzet en
tegenspraak tegen hen ontstond (Hand. 15:2). Hij bestrafte hen openlijk.
"Heb ik mij openlijk tegen hem verzet"(Gal. 2:14). Hij gaf Timotheus
de opdracht om de leertucht te handhaven. "Blijf nog te Efeze om sommigen
te bevelen geen andere leer te brengen" (1 Tim. 1:11)
De
postmoderne evangelical vindt dit getuigen van een intolerante en hoogmoedig houding. Paulus zat volgens hen goed fout.
"Het is wel duidelijk dat Paulus nog niet de 'diepe'
inzichten van de postmoderne filosofen tot zijn beschikking had. Jammer dat
Paulus de boeken van Brian Mclaren, of b.v. het
theologisch proefschrift van W.J. Ouweneel (noot 12), nooit heeft kunnen lezen.
Dan was hij vast niet zo bekrompen en intolerant geweest.
Brian
Mclaren wordt algemeen gezien als de invloedrijkste leider van de emerging
church beweging. Hij heeft een boek geschreven met als titel "A Generous
Orthodoxy". In het boek pleit hij voor een nieuwe vorm van orthodoxie, een orthodoxie die niemand
meer veroordeelt. Hij pleit voor een liefdevolle en verdraagzame orthodoxie.
Geen polemiek meer. We moeten 'genereus' zijn. Lief zijn voor elkaar, elkaars
standpunten respecteren, ook als de kern van het evangelie wordt verdraaid.
Want daar komt het op neer.
Je
kunt inderdaad 'genereus' zijn als je, in navolging van Mclaren, gelooft dat uiteindelijk toch
niets zeker is. Als je er van overtuigd bent dat dogma's maar gebrekkige
menselijke bedenkselen zijn in plaats van samenvattingen van de waarheid van de
bijbel. Als je leerstellingen ziet als gebrekkige
menselijke gedachten over de bijbel, waar zou je je
dan druk om maken? Dan kun je tolerant zijn. Dan kun je, zoals Mclaren heeft
gedaan, een boek schrijven waarin je pleit voor een tolerante vorm van
orthodoxie. Maar die 'vorm' van 'orthodoxie' heeft dan niets meer te maken met
de bijbelse orthodoxie.
Want
wat is dat voor 'orthodoxie' die zich niet meer druk maakt om bijvoorbeeld de
kern van het evangelie?
+ De bijbel over het belang van de leer
+ De bijbel over valse leraren
+ De bijbelse opdracht tot afscheiding
9. Afzetten tegen het
marketing christendom
De
mensen van de emerging church wijzen er op dat de jongere generaties zich
beginnen af te keren van het lege 'consumentisme' van hun ouders.
Hun
ouders zijn onderdeel van de zogenaamde 'babyboom' generatie. Dit zijn de
mensen die in de jaren vijftig zijn geboren. Deze generatie en de latere
"yuppies" vormen de voornaamste doelgroep van het marketingchristendom.
De
babyboomers en yuppen willen luxe in de kerk, prima stoelen, goede
parkeerplaatsen, entertainment, goede muziek en optredens, geen lange preken,
geen woordverkondiging met gezag. maar wel b.v.
psychologische praatjes over zelfwaarde vermengd met uit het verband gerukte
bijbelteksten, ze willen alleen positieve dingen horen. Alle scherpe kantjes
van de bijbel worden genegeerd of afgezwakt.
De
jongere generaties willen nog steeds geen bijbelse
prediking, ze willen geen prediking waar met gezag de bijbelse waarheden en
normen worden voorgehouden. Het woord 'bekering' is nog steeds taboe. Met
teksten als Lucas 9:23 kunnen ze niets. "Indien iemand achter mij komt die
verloochen zichzelf en neme dagelijks zijn kruis op en
volge mij." Daarin verschillen ze niet van de babyboom generatie. Wel een
verschil is dat ze niet genoeg hebben aan het lege consumentisme van hun
ouders. Ze zoeken daarnaast ook naar het mysterie, naar het onbegrijpelijke,
naar godservaringen, naar het bovennatuurlijke. In plaats van entertainment
willen ze wat beleven. De jongere generaties zijn gefascineerd door het bovennatuurlijke.
De
emerging church voorziet in een bovennatuurlijke ervaring. Ze biedt dat aan.
Hun boodschap is: kom en ervaar. "Enter the mystery" is de boodschap.
"Ga het mysterie binnen."
10. Geen verkondiging maar
het aanbieden van een ervaring
De
mensen van de emerging church komen niet met antwoorden, ze komen niet met
duidelijke bijbelse normen of waarheden. Men
verkondigt niet. Men gaat 'in gesprek'. De emerging church wordt door
sommige aanhangers wel 'emerging conversation' genoemd. Een conversatie, een
gesprek, een dialoog.
Men
verkondigt niet meer omdat men onzeker is over wat men gelooft. En zeggen dat
je iets zeker weet is, in hun ogen, een teken van hoogmoed, het is een uiting
van je verheffen boven iemand die er anders over denkt. Men is zelf immers ook
maar met een geestelijke zoektocht bezig. We moeten bescheiden zijn en niet te
hoog van de toren blazen. Het enige wat je kan doen is
je eigen persoonlijke verhaal vertellen. Je inzichten en je ervaringen delen.
Als je zo je verhaal vertelt dan hoop je dat de ander er iets aan heeft. Je
hoopt dat hij mee gaat doen met de "conversatie", met het gesprek.
Men nodigt de mensen uit om mee 'op weg' te gaan, om mee te gaan in de
zoektocht naar de kern van het bestaan, naar God. Op weg naar een godservaring.
Het
sleutelwoord is dialoog.
Dialoog, gesprek en niet verkondiging. De vooronderstelling van de dialoog is
dat men naast de ander gaat staan. Dat je zelf erkent
dat je het ook allemaal niet zo zeker weet. (noot 11)
Let
op! Velen binnen de emerging church beweging beweren niet dat ze helemaal niets
weten. Maar hun weten is meer intuïtief Ze vermoeden iets, ze ervaren iets, ze
ziet iets uit de verte, zonder het echt te grijpen, zonder het volledig uit te
kunnen leggen of te verklaren. Dat is de kennis die men meebrengt en die men
heeft te delen. Je hebt volgens hen niets te verkondigen, maar je hebt wel iets
te delen waar je over kunt spreken, zij het met stamelende woorden.
Uiteraard
is deze houding in strijd met de bijbel. Paulus ging
geen dialoog aan. Hij verkondigde aan de mensen wat hij met absolute zekerheid
wist. Hij spoorde zijn medewerkers aan om hetzelfde te doen.
"Ik betuig u nadrukkelijk voor God en Christus
Jezus, die levenden en doden zal oordelen, met beroep zowel op zijn
verschijning als op zijn koningschap: verkondig het woord, dring er op aan,
gelegen of ongelegen, wederleg, bestraf en bemoedig met alle lankmoedigheid en onderricht." (2
Tim. 4:1,2)
Met
deze opdracht van Paulus kan de postmoderne evangelical niets. Uit de
aansporingen in de tekst spreekt hem alleen het bemoedigen aan. De rest wijst
hij af. Paulus heeft het over verkondigen. Hij spreekt over 'er op aan dringen,
gelegen of ongelegen' en over weerleggen en bestraffen.
Dat
kan niet volgens de postmoderne inzichten. De postmoderne christenen weten het
tegenwoordig beter dan de apostel Paulus.
De
emerging church brengt dus niet zozeer een boodschap als wel een ervaring. Je
hebt ook weinig te prediken als je niets echt zeker weet. Dan kun je niet met
gezag het woord van God verkondigen. In plaats daarvan brengen ze een ervaring.
Hun boodschap is: je kunt God ontmoeten, je kunt authentiek zijn. Om die
ervaring met God te bereiken biedt men onder meer allerlei contemplatieve
technieken aan.
11. Ancient-future is het
toverwoord. De contemplatieve weg.
Sinds
de jaren vijftig van de vorige eeuw is de beweging van het contemplatieve
christendom actief. In het contemplatieve christendom zoekt men godservaringen.
Deze godservaringen wekt men op door het gebruik van allerlei onbijbelse
mystieke technieken.
De
bekendste zijn: contemplatief
gebed, yoga, lectio
divina, ijle muziek b.v. gregoriaans, repetitief zingen van worship
liederen, kaarsen, iconen, gewaden, half duistere ruimten, de stilte beoefenen,
een labyrint wandelen,
soaken, geleide
verbeelding (visualiseren).
De Taizé beweging is
een goed voorbeeld van het contemplatieve christendom in actie.
+
Voor een bespreking van het contemplatieve christendom, klik hier.
Binnen
de emerging church doen velen aan de technieken van het contemplatieve
christendom. De leiders van de emerging church wijzen de contemplatieve weg aan
als de weg om God te bereiken.
De
contemplatieve beweging is de voornaamste drijvende kracht achter de emerging
church. De beide bewegingen zijn zo nauw met elkaar verbonden dat ze nauwelijks
uit elkaar te halen zijn.
Iets
over de slogan "ancient-future". 'Ancient'
wil zeggen oud. Het zijn vooral de oude technieken van de rooms-katholieke
mystici die worden opgepoetst en ingevoerd. In die zin is het oud wat men
brengt. 'Future' wil zeggen toekomstig. De oude
technieken worden weer ingevoerd in de kerk van de toekomst. Ze gaan daar weer
een centrale rol spelen. Vandaar ancient-future.
De
postmoderne evangelicals hebben veel gemeen met de rooms-katholieke mystici. De
mystici hebben een mystieke visie op religie. Zij huldigen de
overtuiging dat God eigenlijk te groot en te ongrijpbaar is om over Hem met
menselijke woorden iets met zekerheid te kunnen zeggen. Dit wordt wel
'negatieve theologie" genoemd. Op dit punt ontmoeten de mystici en de
postmoderne evangelicals elkaar. (Dit wordt besproken in de studie: "De
voornaamste aanval op het bijbelse christendom, de
mystieke visie op religie", klik hier. Zie
speciaal hoofdstuk 3 over het binnendringen van de mystieke visie in het
christendom.)
12. Een Godservaring terwijl
je toch je eigen gang kunt gaan
Omdat
de emerging church de rationele lezing van de bijbel
heeft verworpen is er op ethisch gebied geen absolute norm meer. Niets is
immers meer echt zeker. Dat betekent dat je als mens in feite je eigen gang
kunt gaan. Er zijn geen objectieve normen. Ieder legt de bijbel
op zijn eigen manier uit, als je al in de bijbel kijkt. (Zie hierboven
punt 4) Je kunt je uitleven, b.v. een homoseksuele relatie aangaan, en toch
tegelijkertijd lekker 'God' ervaren. Dat is mogelijk omdat de contemplatieve
technieken altijd werken, ongeacht hoe je leeft of ongeacht wat je gelooft.
13. De verleidende kracht
van de emerging church
Hoe
komt het dat de emerging church beweging voor veel christenen zo aantrekkelijk
is? Het heeft te maken met een aantal zaken.
In het
punt hierboven, nr. 12, is besproken dat je in de emerging church je eigen gang
kunt gaan en tegelijkertijd God ervaren. Dat wil een mens wel.
Een
sterk punt is daarnaast dat de emerging church inderdaad echte ervaringen in de
aanbieding heeft. Er gebeurt wat als je de contemplatieve weg op gaat. Het zijn
echte ervaringen, ervaringen waarvan men denkt dat ze uit Gods Geest zijn,
terwijl ze in werkelijkheid psychologisch en occult zijn. Ook boze geesten kunnen prachtige ervaringen geven. In het
occulte hindoeïsme getuigen mensen ook van gelukzalige gevoelens. Ik moet
denken aan een vrouw die als gevolg van het deelnemen aan meditatieoefeningen
prachtige ervaringen in de droom kreeg. Toen ze in contact kwam met levende
christenen en ze overwoog om christen te worden veranderden de prachtige
ervaringen in nachtmerries. Pas na belijdenis en gebed om bevrijding in de naam
van Jezus verdween de boze geest die deze ervaringen
veroorzaakte. Maar in het begin waren de ervaringen prachtig.
Veel
christenen ervaren weinig van God. Dat maakt hen kwetsbaar voor misleiding. Hoe
komt het dat ze weinig van God ervaren? Wellicht zijn ze niet werkelijk
wedergeboren. Of ze leven niet voor God, of er worden zonden getolereerd in het
dagelijks leven, of er is weinig vertrouwen op God. Men zoekt niet regelmatig
omgang met God door gebed en lezing van de bijbel. Er
is weinig kennis van de bijbel. Het gevolg is dat men
niet vervuld is met de Heilige Geest. In traditionele evangelische gemeenten
kan er op deze manier sprake zijn van dode orthodoxie. Wel in essentie de
gezonde leer, maar weinig leven en geen kracht.
Er
zijn christenen die beseffen dat ze weinig van God ervaren. In deze toestand
komen de mensen van de contemplatieve beweging, en de emerging church, langs en
ze bieden hun eigen oplossing voor het probleem aan: "Wil je God echt
ervaren, ga dan b.v. aan contemplatief gebed doen. En,
zo voegt men er aan toe:
"Je moet breken met de gerichtheid op de gezonde leer. Dat
verstikt alleen maar."
(Zie
de studie "De
bijbel over geloof, gevoel, ervaring en mystiek")
Het
gevaar is dat christenen, onder de indruk van de soms terechte kritiek, de
foute verklaring en oplossing van de emerging church aannemen
Nog
een aantrekkelijk punt is dat de emerging church goed ziet wat er momenteel bij de
jongeren leeft. Ze hebben oog voor de interesse voor het bovennatuurlijke. Ze
hebben oog voor
het verlangen naar kleinere groepen en voor het verlangen naar actief deelnemen
in plaats van passief te ondergaan. In plaats van geëntertaind, vermaakt, te
worden wil men actief meedoen.
Dit
spreekt leiders uit het marketingchristendom aan. Zij zien dat de emerging
church de markt onder de jeugd beter kent. Ze vinden dat we daarom van de
emerging church kunnen leren. Hoe speelt de emerging church in op de interesses
van de jongere generaties? Wat kunnen wij er van overnemen? Men is onder de
indruk van het inzicht, de ijver en de creativiteit, van sommigen binnen de
emerging church. Het gevaar bestaat dat men met de methoden van de emerging
church ook de onbijbelse vooronderstellingen gaat overnemen.
De
emerging church predikt tolerantie. Dat is een populaire boodschap. Ze willen
een 'genereuze' orthodoxie brengen. Het is ook erg aantrekkelijk voor het
vlees. Als je niet meer met gezag het woord verkondigt dan is er veel minder
weerstand. Dan nemen de andersdenkenden geen aanstoot meer aan je. Dan wordt je
niet meer vervolgd. Dan hoor je er maatschappelijk gezien weer bij. Komt dat even goed uit!
"Trouwens
allen die godvruchtig willen leven, zullen vervolgd worden"
(2 Tim. 3:12)
"Meent
niet dat Ik, Jezus, gekomen ben om vrede te brengen op aarde; Ik ben niet
gekomen om vrede te brengen, maar het zwaard. Want Ik ben gekomen om tweedracht
te brengen " (Matth. 10:34,35). Jezus ging confrontatie over de waarheid
niet uit de weg. Scheiding is onvermijdelijk. Jezus brengt nog steeds
tweedracht.
14. De volstrekt
oecumenische houding van de emerging church
De
aanhangers van de emerging church zijn allen volledig oecumenisch. Dat wil
zeggen dat ze een ieder die zich christen noemt aanvaarden als een mede
christen. Ongeacht welk evangelie men gelooft. Protestants,
evangelisch, rooms-katholiek,
oosters-orthodox, vrijzinnig of bijbelgetrouw, het doet er niet toe. Niemand
heeft immers, volgens de mensen van de emering church, de waarheid in pacht.
Niemand is in staat om met zekerheid de bijbel uit te
leggen. De gelovigen uit deze verschillende geloofstradities zijn, zo redeneren
ze, allemaal op weg naar God. Ze zijn allen bezig met een zoektocht naar God.
Ze hebben al wat van God ervaren, maar met absolute zekerheid kunnen ze er niet
over spreken. Niemand kan zeggen: "Ik ken het evangelie, ik weet hoe we
als christen moeten leven, hier staat het in de bijbel.
Alles wat daar mee in strijd is moeten we verwerpen." We kunnen allemaal
van elkaar leren op onze zoektocht naar God. Niemand heeft het volledig
gevonden, allen zijn we op weg. Dit is het moeras waar de mensen van de
emerging church de christenen naar toe aan het sturen zijn.
Als
de leer van de bijbel niet meer met zekerheid is vast
te stellen, en als je verwerpt dat de informatie die in de bijbel staat
overeenkomt met de werkelijkheid, dan heb je niets stelligs meer te
verkondigen. Het enige wat overblijft is de ervaring.
En juist op dit punt zoekt men contact met elkaar. Men herkent elkaars ervaring. Men ervaart de grenzeloze 'oecumene' van
het hart.
Daar
stopt de oecumene echter niet. De oecumene strekt zich ook uit tot de
aanhangers van andere godsdiensten. Ook daar gaat men mee in dialoog. Ook daar
ziet men tekenen dat de geest van God er werkt.
Men
gaat er vanuit dat iedere religie slechts gebrekkige inzicht heeft. Het enige
echte dat mensen vanuit hun verschillende geloofstradities meebrengen zijn hun
godservaringen. Aanhangers van andere religies krijgen, zo heeft men ontdekt,
ook 'godservaringen'. Ze krijgen bijvoorbeeld ook gelukzalige hemelse gevoelens
en visioenen. Ze horen ook stemmen, ze vallen in de geest, ze barsten ook uit
in onbeheerst geschater.
Dit, en andere zaken, gebeurt b.v. ook
binnen het Hindoeisme.
Aan
de basis van deze valse oecumene ligt de mystieke visie op religie. Klik hier.
Bedenkt
dat men binnen de contemplatieve beweging en de emerging church oosterse
meditatie technieken gebruikt. Daar heeft men geen problemen mee, want ten
diepste, zo veronderstelt men, komen alle mystieke ervaringen van alle
godsdiensten uit dezelfde bron.
Enkele
voorbeelden:
Henri Nouwen beveelt
in één van zijn boeken een meditatie techniek van de Dalai Lama aan. De
Dalai Lama is de leider van het zeer occulte lama boeddhisme. Ook deed Nouwen
aan contemplatief gebed. Contemplatief gebed bestaat uit het telkens herhalen
van een gebedswoord. Hij vertelt in één van zijn boeken over de ervaringen die
hij kreeg door het beoefenen van contemplatief gebed. Hij vertelt onder meer
dat hij beelden op de binnenkant van zijn hart kreeg. Hij zag onder meer de
Dalai Lama en een bekende hindoeïstische heilige. Henri Nouwen vond het
allemaal prachtig. (Voor de bronnen en meer informatie, klik hier)
Rick
Warren heeft gesproken op een conferentie waar men de deelnemers ook een
yogacursus aanbood, klik hier.
In zijn boek Doelgericht Leven
beveelt Warren contemplatief gebed aan, klik hier.
Contemplatief gebed, zoals dat momenteel wordt aangeleerd, is ontstaan in een
rooms-katholiek klooster, nadat de monniken zich onder leiding van een echte
Zen meester hadden geoefend in zen-meditaties, klik hier.
In
het nieuwe blad "Bodem", van uitgeverij Medema, wordt, in het eerste
nummer, het woord gegeven aan Kick Bras, als ‘deskundige’ op het gebied van het
geestelijk leven. In zijn boeken geeft Bras meditatie oefeningen die niet van
yoga zijn te onderscheiden. Zie de bespreking van het eerste nummer, klik hier.
15. De emerging church in
Nederland. Hoe is de situatie?
Een
groot gedeelte van het gedachtegoed van de emerging church is reeds in Nederland opgedoken. Al wordt het niet direct met
de emerging church beweging in verband gebracht.
Onder
vloed van het postmodernisme is de evangelische manier van denken en benaderen
van de bijbel (zoals die hierboven onder punt 4 is besproken) al op grote schaal
ondermijnd.
In
het midden van de jaren negentig hebben vele Nederlandse evangelische leiders
plotseling het postmodernisme ontdekt. De Evangelische Omroep ging voorop.
Zonder enige kritiek werden allerlei postmoderne gedachten overgenomen. Luister
bijvoorbeeld eens naar wat ds. van der Veer, de voorzitter van de EO, in de
Visie schreef. Het gaat om zijn wekelijkse kolom "Van de Voorzitter"
in de Visie van 6 t/m 12 juli
De
kolom heeft als kop: "Hoe zeker kan een mens zijn van zijn eigen
standpunt?". Deze vraag gaat hij beantwoorden. Ik citeer: "Vroeger
wist ik het allemaal veel beter ….maar is alles wel zo
duidelijk? … Ook al ons spreken en
denken over God: het is gebrekkig. Dus niet alleen ons spreken over
uitverkiezing en noem dan nog maar eens een handvol moeilijke onderwerpen. De
onderwerpen waarvan wij verstandelijk hebben vastgesteld dat die onderwerpen
echt heel moeilijk zijn. Maar het geldt van alles …ook van de zaken die wij
denken heel zeker te weten!"
Dit
is dus het antwoord dat ds. van der Veer gaf op de door hemzelf
opgeworpen vraag: "Hoe zeker kan een mens zijn van zijn standpunten".
Er is volgens hem niet slechts onzekerheid over moeilijke bijbelse
onderwerpen als b.v. de uitverkiezing. Nee, volgens hem is alles onzeker. Al
onze kennis is volgens hem gebrekkig. "het geldt van alles … ook van de
zaken die wij denken heel zeker te weten."
Nog
twee voorbeelden van evangelische leiders die de uitgangspunten voor
evangelische denken hebben ondermijnd zijn H.P. Medema en W.J. Ouweneel. Medema
verwierp in zijn boek `Water, wijn en Waarheid` ondermeer de begrijpelijkheid,
dat is de doorzichtigheid van de schrift, klik hier.
Ouweneel verwierp reeds midden jaren tachtig de
evangelische visie op dogma, klik hier.
Onder
impuls van leiders als ds. van der Veer, W.J. Ouweneel en H.P. Medema zijn in
die tijd bijna alle uitgangspunten van het evangelisch denken uitgehold of
verworpen. (Dat zijn de uitgangspunten die hierboven, onder punt 4, zijn
genoemd.) De meeste orthodox reformatorische leiders zijn hen voetstoots
gevolgd. De grond is daarmee voorbereid voor de verschijning van de emerging
church.
Alle
kenmerken van de emerging church, zoals die hierboven zijn besproken, kom je inmiddels ook in Nederland tegen. Denk bijvoorbeeld aan het contemplatieve
christendom. Dat komt enorm op. Als voorbeeld wijs ik op het eerste nummer
van het nieuwe door H.P. Medema uitgegeven blad 'Bodem', klik hier.
Leiders
als ds. Van der Veer zijn echter nog niet consequent. Het ene moment beweert
ds. van der Veer dat we eigenlijk nergens meer zeker over kunnen zijn. En het
volgende moment verkondigt hij, b.v. in zijn preekjes,
weer met ouderwets zekerheid allerlei dingen. Hetzelfde doet iemand als W.J.
Ouweneel. In zijn theologische proefschrift betoogt hij dat we nergens zeker
van kunnen zijn, als het over bijbelse en geestelijke
zaken gaat (Klik hier). Maar op andere momenten
doet hij alsof er niets aan de hand is. Dan is hij met ouderwetse zekerheid allerlei dingen aan het verkondigen.
Als
het hen uitkomt zijn deze evangelische leiders 'postmodern' en als het hun even
later weer beter uitkomt zijn ze plotseling weer
'modern'. Ze lijken op de vroegere salonsocialisten. Als het uitkwam waren ze
socialist, maar als het beter voor hen was, toch maar even niet. Ze beleden de
socialistische leer maar handelden er niet naar, als het hun niet uitkwam. Iets
dergelijks doen deze evangelische leiders.
Wanneer
het hun uitkomt weten ze ineens alles niet meer zo
zeker. Maar even later, als het hun wel uitkomt, verkondigen ze met een
fundamentalistische zekerheid allerlei dingen.
Het
wachten is op de verschijning van "evangelische" leiders die wel
consequent zijn.
16. Laat u niet misleiden
Sommigen
binnen de emerging church zullen protesteren tegen mijn weergave van hun
positie. Ze zullen b.v. zeggen dat ze wel geloven dat
de bijbel waar is. Wat ze er niet bijzeggen is zij met de uitdrukking 'ik
geloof dat de bijbel waar is' iets anders bedoelen dan wat men daar vroeger
onder verstond. Zij geloven niet meer in waarheid als overeenkomst met de
werkelijkheid. Waar is dan bijvoorbeeld 'wat werkt'.
(Zie
in bijlage A.
van de studie “Wat is er aan de hand in de evangelische wereld?", het
gedeelte over het waarheidsbegrip)
Als
wij, als traditionele evangelicals, zeggen: "ik geloof dat de bijbel waar is" dan bedoelen we daarmee dat alles wat
de bijbel beweert overeenkomt met de werkelijkheid. Dat doet een postmoderne
christen niet. Die verstaat er wat anders onder.
Als
een postmodern christen zegt "Ik geloof dat Jezus
is opgestaan" dan kan dat van alles betekenen. Als wij, als traditionele
evangelicals, zeggen dat Jezus waarlijk is opgestaan dan bedoelen we daarmee
dat Jezus weer levend is geworden. Dat zijn lichaam veranderd is in een
verheerlijkt lichaam. Dat zijn graf leef is. De
uitspraak "Jezus is opgestaan" vullen wij in
vanuit de bijbel. Wij verstaan onder opstaan uit de doden wat de bijbel er in allerlei gedeelten over leert. We vullen de
uitdrukking in vanuit de bijbel.
Een
postmoderne christen hoeft dat niet te doen. Hij hoeft zich niet te houden aan
de regel dat je de bijbel zichzelf moet laten
uitleggen. En ze verwerpen, zoals gezegd, de gedachte dat waarheid overeenkomst
met de werkelijkheid is. Dat betekent dat ze kunnen belijden dat ze geloven dat
Jezus is opgestaan, terwijl ze daar iets geheel anders onder verstaan. Ze kunnen er b.v. onder verstaan dat Jezus alleen in de geest
is opgestaan terwijl Zijn lichaam in het graf is achter gebleven. Of ze
verstaan er onder dat Jezus is opgestaan in de harten van zijn volgelingen.
Je
raakt elke grond onder je voeten kwijt als je het bijbelse
waarheidsbegrip en de gezonde regels voor schriftuitleg afwijst.
Het
is van groot belang dat wij de uitgangspunten van gezond evangelisch en bijbels denken kennen en vasthouden. We moeten er ook op
bedacht zijn dat er mensen zijn die bijbelse taal
gebruiken terwijl ze daar een onbijbelse betekenis aan geven.
In
de strijd tegen de emerging church moeten we vasthouden aan de uitgangspunten
van het evangelisch denken over de bijbel, zoals die
hierboven in punt 4 zijn genoemd. Als we dat niet of slechts gedeeltelijk doen,
dan is op termijn de strijd verloren. Hier ligt het strijdgebied.
Ik noem
hieronder, wellicht ten overvloede, nog een keer de belangrijkste punten
·
De woordelijke inspiratie van de bijbel
·
De onfeilbaarheid van de bijbel
·
Het Sola Scriptura beginsel, we bouwen ons geloof alleen op de bijbel
·
De doorzichtigheid, dat is de begrijpelijkheid, van de bijbel
·
De regels voor gezonde schriftuitleg, zoals b.v.
de bijbel legt zichzelf uit, Schrift met Schrift vergelijken en uitleggen
vanuit de context.
·
Het gebruik van de inductieve methode als je de leer van de bijbel over een bepaald onderwerp wilt vaststellen.
·
Het gezag van de bijbel. We moeten ons
onderwerpen aan de Schrift. Wat in de bijbel staat is
bindend.
·
We moeten vasthouden aan het bijbelse
waarheidsbegrip. Alle beweringen die in de bijbel
staan komen overeen met de werkelijkheid. Het is zoals de bijbel
zegt dat het is.
·
We moeten alles toetsen aan de bijbel. Zowel
leringen als ervaringen. Als iets niet op de bijbel te
baseren is, of als het in strijd met de bijbel is, dan verwerpen we het.
·
Met menselijke woorden kun je ware informatie over de onzichtbare
werkelijkheid doorgeven.
Rest
mij om nog het volgende door te geven uit het woord van God:
"Nu
gij Christus Jezus, de Here, aanvaard hebt, wandelt in
Hem, geworteld en dan opgebouwd worden in Hem, bevestigd wordend in het geloof,
zoals u geleerd is, overvloeiende in dankzegging. Ziet toe, dat niemand u medeslepe
door zijn wijsbegeerte en door ijdel bedrog in overeenstemming
met de overlevering der mensen, met de wereldgeesten en niet met Christus"
(Kol. 2:8)
Amen.
------------------------------------------------------------------------------------------
NOOT 1
Voor
de duidelijkheid heb ik het woord absoluut gebruikt. Sommige exacte
wetenschappers uit het modernistische kamp kunnen bezwaar maken tegen de
uitdrukking absoluut zeker. Ze zouden liever stellen dat ze van allerlei dingen
zeer zeker zijn. Dat er allerlei dingen zijn waar ze niet aan twijfelen. Dingen
waarvan ze met stelligheid beweren: "zo is het, zo zit het in
elkaar". Er is volgens hen zekere kennis waar we op kunnen bouwen.
NOOT 2
Ik
noem één van de postmoderne redeneringen. De postmoderne gedachte dat het
onmogelijk is om met zekerheid de boodschap van een boek vast te stellen. Want,
zo beweert men, ieder leest een boek vanuit zijn eigen persoonlijke invalshoek.
Wat men er in leest wordt gekleurd door de eigen ervaringen en
wereldbeschouwing. Daarom, zo stelt men, leest ieder er tenminste
gedeeltelijk zijn eigen verhaal in. Niemand kan zich los maken van de eigen
invalshoek. Daarom is niemand in staat om met zekerheid te weten wat de
schrijver van een boek of artikel bedoelde.
Toegepast
op de bijbel leidt dit tot de overtuiging dat de
bijbel niet 'doorzichtig' is. Het leidt tot de overtuiging dat je niet met
zekerheid kunt vaststellen wat de bijbel bedoelt. Tot
het standpunt dat je niet kunt vaststellen wat een bepaald bijbelgedeelte
betekent. Zo wordt de bijbel krachteloos gemaakt. Als
je tegen iemand zegt: "de bijbel zegt dit"
dan antwoordt de ander met: "zo simpel is het niet, dat is jouw
interpretatie van de bijbel maar, niemand komt achter de objectieve
betekenis".
(Voor
een uitgebreidere bespreking en een weerlegging van deze redenering, zie hoofdstuk twee van de studie "Wat is er
aan de hand in de evangelische wereld?")
NOOT 3
Een
waarschuwing is hier op zijn plaats. We moeten deze dingen zoveel mogelijk
nagaan. Echter alles is niet meer met zekerheid te achterhalen. Er moet
opgepast worden voor speculatieve theorieën. Ook schriftkritiek moet verworpen
worden. Archeologie en geschiedenis zijn geen exacte wetenschappen. Dit geldt
des te meer naarmate men verder in het verleden teruggaat. Allerlei onbewezen
historische theorieën mogen de bijbel niet tegen
spreken.
NOOT 4
Deze
bewering is slechts gedeeltelijk waar, want de mensen van het marketing
evangelie brengen een afgevlakt evangelie, Ze brengen het 'alleen positief'
evangelie. Voor meer uitleg, zie punt 3.5 van het artikel
over het marketing christendom. En zie de inleiding van het artikel over Rick
Warrens boek “Doelgericht
leven”.
NOOT 5
In
het dogma wordt de bijbel nagesproken en samengevat.
Zij het soms in eigen woorden. Dat het naspreken soms in eigen woorden gebeurt is niet erg omdat een dogma moet worden uitgelegd
vanuit de bijbelteksten waar het een samenvatting geeft.
NOOT 6
Het
dogma over de drie-eenheid. God is één van wezen en Hij bestaat in drie
personen. En het dogma over de twee naturen van Christus. Jezus is waarlijk God en waarlijk mens. Honderd procent
mens en honderd procent God. Twee naturen verenigd in één persoon. De twee
naturen zijn onvermengd en ongedeeld.
NOOT 7
W.J.
Ouweneel verwerpt sinds midden jaren tachtig de traditionele evangelische en
protestantse opvatting dat in het dogma de Schrift woord nagesproken. Hij vindt
die opvatting "door en door naïef. (Voor het citaat, zie het door de EO,
ter gelegenheid van het 35 jarig bestaan, uitgegeven boek "De boodschap en
de kloof", pagina 57.)
Voor
een uitgebreide bespreking van zijn opvatting over dogma verwijs ik naar hoofdstuk 4
van de studie "Wat is er aan de hand in de evangelische wereld?" Hij heeft zijn nieuwe
visie op dogma uiteengezet in de, door de EO uitgegeven, bundel met lezingen
"Het gezag van de Bijbel", pp. 29 en 35. En in deel I van zijn
theologisch proefschrift.
NOOT 8
Zie
punt 3.5 van
het artikel
over het marketing christendom. En zie de inleiding van het artikel over Rick
Warrens boek “Doelgericht
leven
NOOT
9
Dit is het bewuste citaat: "The fact is that
the cross isn't a form of cosmic child abuse - a vengeful Father, punishing his
Son for an offence he has not even committed. Understandably, both people
inside and outside the Church have found that twisted
version of events morally dubious and a huge barrier tot faith. Deeper than
that, however, is that such a concept stands in total contradiction tot the
statement "God is love". If the cross is a personal act of violence
perpetrated by God towards humankind but borne by His Son, then it makes a mockery
of Jesus' own teaching tot love our own enemies an to refuse to repay evil with
evil"
(The Lost Messsage of Jesus, Steve Chalke, pp.
182-83)
Chalke
verdraait de feiten. Jezus was geen kind maar een volwassen man. Hij was
daarnaast ook nog God. Hij is verwillig en uit liefde de weg van het kruis
gegaan. Chalke gaat daarnaast ook uit van een onbijbels godsbeeld. Voor Hem is
God alleen liefde. Hij verwerpt de heiligheid en rechtvaardigheid van God. Hij wilt niets weten van de toorn van God over de zonde. Dit
zelfde standpunt wordt verdedigd door Pinnock in zijn boek "Onbegrensde
liefde". In mijn bespreking van dit boek heb ik het godsbeeld van Pinnock
en Chalke weerlegd vanuit de bijbel, klik
hier.
NOOT 10
(Zie
hierboven noot 9)
Dit
is overigens een illustratie van het feit dat men in de emerging church niet
aan zorgvuldig onderzoek en uitleg van de bijbel doet.
De voorstelling van Chalke is volledig in strijd met het geheel van het bijbelse onderwijs over het kruis. En met het bijbels onderwijs over het karakter van God.
NOOT 11
Dialoog is een sleutelwoord voor de wijze waarop de Wereldraad van
Kerken aan de eenheid bouwt. Men gaat een dialoog aan. Men kiest niet voor antithese
maar voor dialoog. Dialoog is strikt genomen een neutraal woord. Het betekent
letterlijk 'een gesprek'. Op zich is het in gesprek gaan met andersdenkenden
niet verkeerd. Maar het is zeer de vraag of Jezus dat bedoelde toen hij zei dat
we het evangelie moeten verkondigen aan de gehele schepping.
Het woord dialoog, zoals dat door de Wereldraad wordt gebruikt, gaat
echter uit van bepaalde, vaak onuitgesproken, vooronderstellingen. Achter de
dialoog ligt de principiële acceptatie van de ander als een medegelovige. De
dialoog gaat dan ook niet over de fundamentele vraag wie het ware evangelie
gelooft en uitdraagt maar over allerlei bijzaken. Meedoen aan de dialoog
betekent dan automatisch dat men bewust of onbewust dit uitgangspunt aanvaardt.
Althans men geeft op zijn minst die indruk. Jezus ging
geen dialoog aan met de Farizeeën en de Sadduceeën, met de dwaalleraars uit
zijn tijd.
Men wil geen confrontatie maar dialoog. Door de confrontatie uit de weg
te gaan verloochen je echter de waarheid. Ik citeer
C.H. Spurgeon: "Neither when we have chosen our way can we keep company
with those who go the other way. There must come with the decision for truth a
corresponding protest against error".
De onuitgesproken vooronderstellingen van de dialoog zijn dat we elkaar
niet mogen veroordelen (men noemt dat elkaar respecteren), dat we van elkaar
moeten leren (dit leidt gemakkelijk tot syncretisme), dat we elkaar moeten
leren kennen, dat we elkaar moeten ontmoeten. Men ontmoet elkaar op voet van
gelijkheid, als gelovigen uit verschillende even legitieme tradities. Niemand
mag exclusief de waarheid claimen. Het gesprek wordt aangegaan vanuit de
vooronderstelling: we zijn alle twee kinderen van God. De waarheidsvraag mag
niet gesteld worden. Als je naar de leer vraagt en wilt toetsen aan de bijbel wordt je direct beschuldigd van modernisme, van het
hanteren van een fundamentalistisch waarheidsbegrip, van verwerpelijk
imperialistisch westersdenken, van mannelijk denken, van vissendenken
De dialoog staat tegenover de antithese, tegen over afscheiding,
tegenover confrontatie, tegenover een verkondiging met gezag, tegenover het
stellen van de waarheidsvraag.
NOOT 12
Voor
een bespreking van het proefschrift, klik hier.