Het bewijs voor ontwerp wordt steeds sterker

Geplaatst: 27 juni 2008 00:00, laatste wijziging: 14 oktober 2008 20:33

door René Fransen

William Dembski, voorman van de Intelligent Design-beweging, gelooft dat het darwinisme uiteindelijk het onderspit zal delven. En: ,,Ik zie dat mensen het zat worden om steeds weer onder druk te worden gezet door darwinisten.’’

De discussie is in Nederland weer een beetje geluwd. Maar in Amerika blijft de theorie van Intelligent Design (ID), die zegt dat de evolutietheorie niet klopt, de gemoederen bezighouden. Dit voorjaar ging daar de documentaire film ‘Expelled’ in première. Volgens de documentaire worden wetenschappers met belangstelling voor ID uit de wetenschappelijke wereld verbannen. Een van de grondleggers van de ID-theorie is de wiskundige William Dembski. Hij schreef boeken over de onderbouwing van de theorie en publiceerde eerder dit jaar samen met moleculair bioloog Jonathan Wells het studieboek The Design of Life. Dit boek biedt een overzicht van de onderbouwing van de ID-theorie. Elk hoofdstuk sluit af met discussievragen. Een cd-rom bevat extra informatie voor wie nog dieper wil graven.

The Design of Life zal voorlopig niet op Amerikaanse scholen gebruikt worden. Twee jaar geleden oordeelde een rechtbank dat Intelligent Design geen wetenschappelijke theorie is. Daarom mag ID bij biologielessen niet als alternatief voor het darwinisme worden onderwezen.

Maar de ID-beweging geeft niet op. Het Discovery Institute probeert denkers op het terrein van ID samen te brengen en stimuleert onderzoek naar en voorlichting over ‘intelligent ontwerp’. Dembski en Wells zijn hier beiden bij aangesloten. Maar hoe wetenschappelijk is ID? Wat biedt de theorie eigenlijk? William Dembski wilde die vragen wel beantwoorden, maar alleen per e-mail. ,,Ik ben zo vaak verkeerd geciteerd, dat ik besloten heb interviews alleen nog op deze manier te doen’’, verklaart hij.

Blind proces
De theorie van het ‘intelligente ontwerp’ stelt dat er in de natuur – vooral in de biologie – onderdelen en structuren zijn die niet spontaan kunnen zijn ontstaan, zoals de zweepstaart (flagel) van een bacterie. Volgens The Design of Life is de kans dat dit gebeurt door een blind proces als evolutie, onmogelijk klein. De flagel moet ontworpen zijn. Alleen, hoe weten we dat die kans heel klein is? In het boek gebruikt Dembski geregeld zinnen als ‘er is geen voorstelbare evolutionaire weg waarlangs dit kan zijn ontstaan’. Maar is dat hetzelfde als: ‘ik weet niet hoe het heeft kunnen ontstaan, dus zal het wel ontworpen zijn?’

William Dembski: ,,Wetenschappers die in de negentiende eeuw onderzoek deden naar de oorsprong van het leven, zijn de verkeerde weg ingeslagen. Ze namen aan dat leven gemakkelijk kan ontstaan door natuurlijke processen. En waarom namen ze dat aan? Omdat ze niets wisten van de werkelijke complexiteit van het leven. Zij dachten dat het leven simpel was en ze verwierpen daarom ontwerp als mogelijke verklaring. Als gevolg daarvan keken ze alleen nog naar natuurlijke processen. Argumenteren vanuit onwetendheid kan leiden tot een ‘God van de gaten’, maar ook tot het dichten van gaten met onduidelijke natuurlijke oorzaken. Argumenten vanuit ID zijn niet gebaseerd op onwetendheid, maar juist op kennis – de kennis die we nu hebben van de complexiteit van het leven en de grenzen die er zijn aan de mogelijkheden van evolutionaire processen.’’

Toch gelooft de overgrote meerderheid van de wetenschappers, inclusief christenwetenschappers, dat de moderne evolutietheorie de beste verklaring is voor het leven op aarde. Zitten ze er dan allemaal naast?
,,De geschiedenis van de wetenschap zit vol met voorbeelden van ideeën die kritiekloos zijn overgenomen, maar die achteraf fout bleken te zijn. Menselijk falen op een grote schaal is heel gewoon op alle terreinen van wetenschap.’’

U schrijft in uw boek dat er geen hard bewijs is voor de evolutionaire ontwikkeling van structuren zoals de bacteriële flagel. U geeft ook aan dat de kans dat een flagel spontaan ontstaat onwerkelijk klein is. Maar is er wel hard bewijs dat de flagel ontworpen is? En is de kans voor ontwerp wél realistisch?
,,Het is onzinnig om naar de ‘kans voor ontwerp’ te vragen. We kunnen die kans niet berekenen met dezelfde nauwkeurigheid als de kans op natuurlijke processen in levende organismen. Het gaat om de verklarende kracht: er is geen bewijs dat natuurlijke processen het creatieve vermogen hebben dat de neodarwinistische evolutietheorie eraan toeschrijft. Aan de andere kant weten we dat intelligentie wel degelijk tot specifieke complexiteit kan leiden. De grote uitdaging waar ID als biologische theorie nu voor staat, is een verklaring te geven voor hoe het ontwerp is geïmplementeerd. Dat schrijven we ook in het boek. Maar als we gelijk hebben, stijgt het ontwerp ver uit boven wat mensen nu kunnen op dat terrein. En dan is er geen reden te denken dat we de nanotechnieken die verantwoordelijk waren voor de oorsprong van het leven en voor biologische complexiteit, nu al kunnen begrijpen.”

Maar hoe kwam dat ontwerp dan in de wereld?
,,Wat we nu kunnen zeggen is, dat de informatie er altijd al was, en dat die informatie in de wereld is terechtgekomen. Dat is voldoende voor de wetenschap, in elk geval voor de informatietheorie. Hoe die informatie is toegepast in de wereld, is een interessante vraag. Er zal geen reductionistische, mechanistische verklaring voor komen, zoals de materialisten willen zien. Intelligent Design is geen mechanistische theorie, want intelligentie is geen mechanisme. De natuur zou kunnen zijn doordrenkt met doelgerichte, organiserende principes. Die principes hoeven niet te werken in overeenstemming met natuurwetten, want dat zijn immers simpele oorzaak-gevolgrelaties, maar wel in overeenstemming met een doel voor de wereld. Dat doel kan overigens in de wereld liggen, het hoeft niet transcendent te zijn. Mijn idee is, dat God informatie heeft ingebracht in de wereld op een manier die consistent is met de natuurwetten, maar die je niet kunt terugbrengen tot die natuurwetten.’’

ID zegt eigenlijk twee dingen: dat neodarwinistische evolutie niet kan werken en dat er ontwerp in de wereld zichtbaar is. Vooral dat tweede roept weerstand op. Waarom beperkt de ID-beweging zich niet tot een wetenschappelijke kritiek van de evolutietheorie?
,,Om een wetenschappelijke revolutie te ontketenen, moet je niet alleen de oude theorie ontkrachten, maar ook een alternatief bieden. Ik geloof dat darwinistische evolutie niet klopt en dat het bewijs tegen het creatieve vermogen van het darwinistische mechanisme overtuigend is. Dan heb ik het niet over de gemeenschappelijke afstamming van soorten of micro-evolutie, maar over het vermogen van natuurlijke selectie en toevallige variatie om het totaal van de biologische complexiteit te verklaren. En ik geloof dat het bewijs voor ontwerp steeds sterker wordt. Ik zie dan ook geen reden om mij in te houden, of mij op enige manier aan te passen aan een wetenschappelijke gemeenschap die, in ieder geval hier in de VS, het darwinisme misbruikt. Ze gebruikt het darwinisme namelijk om mensen te dwingen het seculiere wereldbeeld te accepteren.’’

Wat heeft ID de wetenschap eigenlijk te bieden? Levert het toepasbare kennis op?
,,Is het niet genoeg als het ons de waarheid oplevert over de oorsprong en de ontwikkeling van het leven? Maar er zijn ook medische implicaties. Michael Behe (auteur van het boek De zwarte doos van Darwin uit 1996 en prominent lid van de ID-school, rf) schrijft in zijn boek The Edge of Evolution dat het mogelijk moet zijn geneesmiddelen te ontwikkelen waartegen geen resistentie kan ontstaan via evolutie. En genetisch veranderde organismen zijn in elk geval gedeeltelijk ontworpen. Vermoedelijk kunnen we dat soort ontwerp ook aantonen. Dat zou nuttig zijn bij de bestrijding van bioterrorisme.’’

Grenzen
Wanneer u een paar miljoen dollar zou krijgen voor onderzoek, waar zou u die dan aan besteden?
,,Ik zou mij richten op de grenzen die er zijn aan de evolutie, zowel via theoretisch als experimenteel onderzoek. Dit soort werk wordt nu al uitgevoerd op het Biologic Institute, een onderzoeksinstelling gelieerd aan het Discovery Institute. In eerste instantie lijkt dit soort onderzoek gericht op het ontkrachten van de evolutietheorie. Maar door zich te richten op de informatie die nodig is om evolutionaire processen succesvol te laten zijn, kan het ook bewijs opleveren voor een informatiebron die buiten het evolutionaire proces staat, en dus voor de ontwerper, die de bron van die informatie is.’’

Ziet u het er van komen dat de ID-theorie binnen afzienbare tijd wordt geaccepteerd door de wetenschappelijke gemeenschap?
,,Nee, ik zie nu eerder het tegendeel. Maar ik geloof dat er uiteindelijk verandering zal komen. Er ontstaat een onderzoeksgemeenschap die het onvermogen zal aantonen van materialistische processen om de informatie te produceren die aanwezig is in biologische systemen. Dit is niet alleen bewijs tegen materialistische evolutie, maar ook bewijs voor intelligent ontwerp. Tegelijkertijd zie ik dat mensen in de samenleving het zat worden om steeds weer onder druk te worden gezet door darwinisten. Die mensen zullen in schoolbesturen, rechtbanken en wetgevende instanties opstaan om de uitwassen van het darwinisme te bestrijden. Een documentaire als ‘Expelled’ helpt daarbij. Maar hoe snel dat proces zal verlopen, weet ik niet.’’

U bent christen. In hoeverre beïnvloedt uw geloof uw werk als wetenschapper?
,,Mijn oorspronkelijke werk ging over toeval. Ik stelde dat toeval op zichzelf niet is te definiëren, het is iets dat parasiteert op een meer fundamenteel idee, namelijk ontwerp. Dat idee kwam voort uit mijn theïstische overtuiging.”

Mede naar aanleiding van William A. Dembski en Jonathan Wells: The Design of Life. Uitg. The Foundation for Thought and Ethic, 2008. 340 blz. $ 35,00.

http://www.nd.nl/artikelen/onbekend/het-bewijs-voor-ontwerp-wordt-steeds-sterker